İSTANBUL (AA) - GÜLSÜM İNCEKAYA- Dünyada 2020 yılı, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının yol açtığı ekonomik daralma ve azalan üretimin yanı sıra savaşlar ve kuraklık nedeniyle yoksul ülkelerin daha da yoksullaşmasına sahne olurken, 2021'de ticaret savaşlarının yeniden alevlenmesi ve çatışma bölgelerinde hareketliliğin artması bekleniyor.
2021'de Suriye, Filistin-İsrail, Doğu Akdeniz, Afganistan, Yemen, Etiyopya, Libya gibi kriz ve çatışma bölgeleri gündemde kalmayı sürdürecek. Yanı sıra başta Çin ve ABD arasında olmak üzere ticaret savaşlarının yeniden alevlenmesi ve birçok ülkenin siber saldırıya uğraması öngörülüyor.
Yeni yılın ilk günlerine aşıların, Kovid-19'un mutasyona uğrayan türüne karşı etkili olup olmayacağı tartışmaları damgasını vururken, salgının sadece ekonomik alanda değil askeri güç dengesinde de birtakım değişimlere yol açacağı, krizi çabuk atlatan ülkelerin ekonomide olduğu kadar askeri alanda da etkinliğini artıracağı ifade ediliyor.
Uluslararası Para Fonuna (IMF) göre, Kovid-19'a karşı sağlanan devlet yardımları ve teşvikler sebebiyle dünyanın sanayileşmiş veya gelişmekte olan 20 ekonomisinden oluşan G20'de, 2021 için bütçe açıklarının büyüyeceği belirtiliyor.
Birleşmiş Milletler'in (BM) hazırladığı bir rapor, 2021'de "Deepfake" ve "5G" üzerinden devlet kurumları, özel şirket ve şahıslara yönelik siber saldırıların yoğunlaşacağını, ülkelerin bu saldırılara karşı siber savunma orduları geliştireceğini ortaya koyuyor.
- ABD ve Rusya YPG/PKK konusunda taahhütlerini yerine getirmez ise Fırat'ın doğusu yine ısınabilir
Suriye'de İdlib ve YPG/PKK'nın işgalinin sürdüğü kuzeydoğu bölgelerinin, 2021'de gündemdeki yerini koruması bekleniyor. Esed rejimi güçleri ve İran Devrim Muhafızları'nın seferber ettiği terörist gruplar, 2020'nin son aylarında İdlib cephe hatlarına büyük yığınaklar yaptı.
Türkiye ve Rusya'nın, Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) Bahar Kalkanı Harekatı sonrasında vardığı mutabakat, rejim güçleri tarafından aşındırılmaya çalışılıyor.
Rusya, Türkiye'den diplomatik ve askeri kanallar üzerinden M4 yolunun güneyinde kalan sahadan çekilmesini isterken, Türkiye bu alanda askeri pozisyonunu sağlamlaştırarak böyle bir çekilmenin söz konusu olmayacağını gösterdi.
ABD ve Rusya'nın YPG/PKK konusunda Türkiye'ye verdikleri taahhütleri yerine getirmemesi, 2021'de Fırat Nehri'nin doğusunun yeniden ısınmasına neden olabilir. Türkiye, iki ülkeye, YPG/PKK'nın, sınırın 30 kilometre gerisine çekileceğine dair verdikleri sözü yerine getirmeleri gerektiğini her fırsatta hatırlatıyor.
- ABD'de Biden döneminde uluslararası iş birliğine odaklanılacağı düşünülüyor
Dünyanın en büyük ekonomisi ve askeri gücü olmayı sürdüren ABD'de 2020'de ırkçılık karşıtı protestolar, Kovid-19 salgını sürecinde artan işsizlik, kapanmaya karşı çıkan gruplar ve seçim sonuçlarına itirazlar, yağmalara varan sosyal patlamalara neden oldu.
ABD Kongresi binasının 6 Ocak'ta göstericiler tarafından işgal edilmesi, 2021'de iç siyasette zor bir dönemin yaşanabileceğine işaret ederken, dış politikada Trump'ın "Önce Amerika" söyleminin, ABD'yi yalnızlaştırdığını savunan 46. Başkan seçilen Joe Biden, "Başka uluslarla çalışmak bizi enayi yerine koymaz" diyerek, yeni dönemde izleyecekleri siyasetin işaretini verdi.
Biden döneminde önemli başlıklardan biri transatlantik ilişkileri olacak. Yeni yönetimin, Paris İklim Anlaşması ve İran ile nükleer anlaşma konusunda olumlu bir gündeme sahip olduğu belirtiliyor.
Trump ile Biden'in muhtemelen hemfikir olduğu tek konu ise yükselen Çin tehdidi. Biden'ın Çin'in teknoloji şirketlerine yönelik baskıları artırması ve insan hakları ihlallerini gündeme getirmesi, ayrıca nükleer faaliyetleri konusunda Kuzey Kore'ye baskı kurması bekleniyor.
Rusya'nın saldırganlığına karşı NATO'nun askeri kabiliyetlerini daha etkili kullanması gerektiği görüşünü taşıyan Biden'e göre, uluslararası normları ihlal ettiği için Rusya bedel ödemeli.
Türk Amerikan ilişkilerinde Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) liderinin iadesi, Pentagon'un PYD/YPG'ye desteği, Türkiye'ye yönelik S-400 yaptırımları ve Türkiye'nin F-35 savaş uçağı programından çıkartılması konuları, Biden yönetiminin önünde çözüm bekleyen sorunlar olarak sıralanıyor.
Suriye'de daha aktif politika izlemesi, Rusya'yı dengeleyecek adımlar atması beklenen Biden, Yemen'de Suudilere verilen desteğin geri çekileceğini, silah anlaşmalarının da kendi prensipleriyle çelişmeyecek şekilde yapılacağını söylüyor.
Arap ülkelerinin İsrail ile ilişkilerini normalleştirmesini destekleyen Biden'ın, ABD büyükelçiliğinin Kudüs'e taşınmasından vazgeçmesi ise beklenmiyor. "Yüzyılın Anlaşması" projesine karşı çıkan ve iki devletli çözümden yana olduğunu dile getiren Biden'ın, Filistin'e kesilen yardımlarını yeniden başlatması da öngörülüyor.
- Libya'da Hafter etrafındaki milis kuvvetlerin dağılma ihtimali güçleniyor
Türkiye'nin BM'nin tanıdığı Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne (UMH) "Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakat Muhtırası" ve "Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası" ile destek vermesinin ardından 2020'de darbeci general Halife Hafter'in ülkenin tamamında kontrolü ele geçirmesine engel olundu.
2021'de Türkiye'nin Libya'daki meşru hükümete askeri desteğini devam ettirmesi ve siyasi çözüm girişimlerini artırması, UMH karşısında yeterli güce sahip olmadığı bilinen Hafter'in etrafındaki milis kuvvetlerin dağılma ihtimalini güçlendiriyor.
24 Aralık 2021'de yapılması planlanan seçimler ve yeni anayasa çalışmaları, ülkede barışın sağlanmasına dair beklentileri yükseltiyor.
Rusya, Mısır, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Fransa'nın desteklediği Hafter ve Libya konusunda Biden döneminde ABD'nin izleyeceği politika da merak konusu.
- İsrail'de hükümet krizinin seçimle son bulması, Filistin'de ekonomik krizle mücadele öngörülüyor
Filistin toprakları üzerinde İsrail'in kurulmasıyla başlayan Orta Doğu sorunu, 2020 başında ABD Başkanı Donald Trump'ın açıkladığı sözde barış planıyla içinden çıkılmaz bir hal alırken, Kovid-19 salgını da Filistin'de ekonomik krizi derinleştirdi.
2021'de Filistin'de Trump yönetiminin "Yüzyılın Anlaşması" diye nitelendirdiği sözde barış planıyla ilgili tartışmaların ve binlerce kişinin işsiz kalmasına yol açan ekonomik krizle mücadelenin sürmesi bekleniyor.
İsrail'de de iki yıldır süren hükümet krizinin 2021'de devam etmesi öngörülüyor.
Bütçe konusunda yaşanan anlaşmazlık nedeniyle parlamentonun feshedilmesinin ardından erken seçim kararı alınan İsrail'de 23 Mart'ta, son iki yıldaki 4. parlamento seçiminin yapılması planlanıyor.
- İsrail ile normalleşmenin, Fas ve Umman ile devam edeceği yorumları yapılıyor
2020'de Trump yönetiminin girişimiyle sırasıyla BAE, Bahreyn ve Sudan "İsrail ile ilişkilerini tamamen normalleştirmek" için anlaşmaya varan Arap ülkeleri oldu. 2021'de normalleşmenin Fas ve Umman ile devam edeceği yorumları yapılıyor.
Filistin ise İsrail ile Körfez ülkelerinin normalleşme sürecine kuşkuyla yaklaşıyor.
2021 ayrıca Körfez'de Suudi Arabistan'ın başını çektiği cepheyle Katar arasında 2017 Mayıs'ından bu yana devam eden krizin son bulmasıyla başladı.
Suudi Arabistan'ın El-Ula kentinde 5 Ocak'ta düzenlenen 41. Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) Zirvesi'nin ardından Katar'a ambargo uygulayan ülkelerin Doha ile diplomatik ilişkilerini yeniden tesis ettiği ve ambargonun kaldırdığı duyuruldu.
Biden'ın 2021'de başlayan başkanlık döneminde İran ile tekrar nükleer anlaşma masasına oturma ihtimali ve Yemen Savaşı'na desteğini çekeceği endişesinin, Körfez ülkelerini Katar ambargosunu sonlandırmaya zorladığı değerlendirmesi yapılıyor.
- Afganistan, Yemen ve Lübnan gündemi meşgul etmeyi sürdürecek
ABD'nin Afganistan'daki asker sayısını 15 Ocak 2021'e kadar 2 bin 500'e indireceği Afganistan'ın, 2021'de en fazla Katar'ın başkenti Doha'da Afganistan hükümeti ile Taliban arasında devam eden barış müzakereleriyle gündeme gelmesi bekleniyor.
Müzakerelerde Afgan yönetimi, önceliğin ateşkesin sağlanması ve Taliban'ın eylemlerini durdurması şeklinde belirlenmesinde ısrar ediyor. Taliban ise kendisinin de temsil edileceği bir geçiş yönetimi oluşturulmasına öncelik verilmesini istiyor. 2021'de ABD'de yönetimin değişikliğinin bu süreci nasıl etkileyeceği merak ediliyor.
Yemen'de 2014 yılında İran destekli Husilerin Başkent Sana'yı işgal etmesiyle başlayan iç savaşta yaşanan insanı kriz 2020'de kritik seviyeye ulaştı.
Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap gücünün desteklediği meşru Muin Abdulmelik hükümeti, Husiler ve ayrılıkçı Güney Geçiş Konseyi arasındaki çatışmaların müzakereler yoluyla sonlandırılmasına yönelik BM çabalarının, 2021'de de sürmesi bekleniyor.
Uluslararası Kurtarma Komitesi'ne (IRC) göre yarısı çocuk 24 milyon sivilin hayatta kalmak için acil yardıma muhtaç olduğu Yemen, 2021'de en ciddi insani felaketin yaşanacağı ülke olacak.
Şeba Çiftlikleri'nin yer aldığı bölgeyle 12 farklı noktada daha işgalin sürdüğünü savunan ve İsrail ile ayrıca yaklaşık 860 kilometrekarelik deniz sahası anlaşmazlığı bulunan Lübnan da Beyrut Limanı'nda 4 Ağustos 2020’de meydana gelen patlamayla yeniden Orta Doğu'nun sıcak kriz bölgelerinden biri haline geldi.
İsrail ile sınır anlaşmazlığını bitirmek için müzakerelerde deniz ve kara sınırlarının ayrı tutulmasını bugüne kadar kabul etmeyen Lübnan, müzakerelerin ABD yerine BM himayesinde gerçekleşmesini istiyor. ABD ve İsrail'in, Hizbullah'ın elindeki silahların Lübnan ordusuna devredilmesi talebi nedeniyle müzakerelerin uzun ve zorlu geçeceği öngörülüyor.
Patlamanın ardından yaptığı Lübnan ziyaretinde "Yeni bir planı uygulamaya koyacağım" diyerek ülkenin sahibi ve kurtarıcısı gibi davranan, Türkiye'nin muhtemel girişimlerinin önüne geçeceğini söyleyen Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron'un bu süreçte, Doğu Akdeniz'de oluşan Türkiye karşıtlığı rolünü Lübnan üzerinden de sürdürmesi bekleniyor.
- Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ zaferi sonrası taraflar arasında sınır mutabakatı anlaşması imzalanabilir
2020 yılının en önemli gelişmelerinden biri de Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'da Ermenistan'a karşı 44 gün süren savaşta büyük bir zafer kazanması oldu.
Dağlık Karabağ'daki Azerbaycan zaferiyle Türkiye, Güney Kafkasya'da etkisini artırırken, bölgede kendisinin dahil olmadığı bir çözümün mümkün olmadığını kabul ettirdi.
2021'de Azerbaycan'ın işgalden kurtardığı şehirleri onarması, mayınlardan temizlemesi ve göçmenlerin geri dönüşünü sağlaması bekleniyor. Taraflar arasında Azerbaycan-Ermenistan kesin sınır mutabakatı anlaşması yapılması da beklentiler arasında.
Nahçıvan koridoruyla Orta Asya ile kara bağlantısı kuracak olan Türkiye, 2021 yılından itibaren Türk Cumhuriyetleriyle ticari, kültürel ve askeri ilişkilerini artıracak.
- Mısır, Sudan ve Etiyopya arasındaki Hedasi Barajı gerilimi sürecek gibi görünüyor
Mısır-Sudan ve Etiyopya'yı savaşın eşiğine getiren ve "Rönesans Barajı" olarak da bilinen Hedasi Barajı'nda sona gelinirken, sorunun 2021 yılında da gündemde kalmayı sürdürmesi bekleniyor.
Etiyopya'nın 2011 yılında Mavi Nil Nehri üzerinde yapımına başladığı barajda yakında su toplanmaya başlayacak.
Sudan, baraj çevresindeki kalabalık nüfus açısından güvenlik riski barındırdığı için, teknik konularda anlaşma olmadan Etiyopya'nın tek taraflı olarak barajda su tutmaya başlamasına karşı çıkıyor.
Tarım ve içme suyunun tamamına yakınını Nil'den temin eden Mısır, barajın daha geç ve kurak mevsimde daha çok su bırakılarak doldurulmasında ısrar ediyor.
Yoğun diplomasi trafiğine rağmen Etiyopya ve Mısır sorunun çözümü için mesafe kaydedemiyor.
Kaynak:
Gelişmelerden zamanında haberdar olmak istiyor musunuz? Google News’te KONHABER'e abone olun.
