TBMM (AA) - Türkiye'nin egemenlik alanında gerçekleşen bir nükleer hadiseyle ilgili, Türk mahkemelerinin yargılama yetkisinin söz konusu olduğu hallerde sadece Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri yetkili olacak.
TBMM Genel Kurulunda kabul edilen Nükleer Düzenleme Kanunu Teklifi'ne göre, nükleer zararın tazmini şekli ve tutarı kusursuz ve münhasır sorumluluk ilkesi esas alınarak Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tayin edilecek.
Nükleer zarar gören kişiye sosyal sigortalar, özel sigortalar ve genel sağlık sigortasına ilişkin mevzuat uyarınca ayrıca yapılan ödemeler nükleer zarar görenin bu bölümde yer alan hükümler uyarınca alacağı tazminat tutarından düşülecek.
Nükleer zarar gören kişiler, zararlarının tazminini, sorumluluk sınırları içinde doğrudan işletenden talep edebilecekleri gibi sigortacıdan, nükleer sigorta havuzundan ve diğer teminat verenlerden de talep edebilecek.
Nükleer zararın belirtilen sorumluluk miktarı sınırlarını aşmasının beklendiği durumlarda nükleer hadisenin meydana geldiği tarihten itibaren en geç 2 ay içinde Cumhurbaşkanınca nükleer hadise sonucu meydana gelen nükleer zararların tazmini için nükleer zarar görenler tarafından yapılan başvuruları değerlendirmek ve başvurular hakkında karar vermek üzere Nükleer Zarar Tespit Komisyonu kurulacak. Komisyonun giderleri Bakanlık bütçesinden karşılanacak.
- Nükleer zarar tazmini
Komisyon kurulması halinde, nükleer hadise sonucu meydana gelen nükleer zararlar komisyon marifetiyle tazmin edilecek.
İşletenin sorumluluk sınırına giren tutar, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından işletenden veya onun sigortacısından ya da işleten tarafından gösterilen teminatın paraya çevrilmesi suretiyle tahsil edilecek.
Komisyon, yapacağı ilanlarla en az bir yıllık bir süre tanıyarak ve sürenin bitiş tarihini belirleyerek, nükleer zarar gören kişilerin komisyona veya belirleyeceği diğer makamlara başvurmalarını isteyecek.
Nükleer zarar gören kişiler tarafından komisyon kurulmadan önce nükleer zararların tespiti veya tazmini amacı ile açılmış olan davalarda, mahkemece karar verilmesine yer olmadığına ve tarafların yaptıkları masrafların üzerinde bırakılmasına dosya üzerinden kesin olarak karar verilecek, vekalet ücretine hükmedilmeyecek.
Bu dosyalar yeni bir başvuru şartı aranmaksızın incelenmek üzere komisyona gönderilecek.
Usulüne uygun başvuru yapanlara ödenecek tazminatların toplam tutarının sorumluluk miktarı sınırı aşan durumlarda komisyon, sorumluluk miktar sınırını teşkil eden meblağı paylaştıracak bir ödeme planı yapacak. Ödeme planında, can kaybı veya kişilerin sağlığına verilen zararlar öncelikle tazmin edilecek. Sorumluluk miktarı sınırının aşıldığı kısım için Cumhurbaşkanı uygun göreceği tedbirleri alacak.
Komisyon tarafından verilen kararlara karşı Ankara İdare Mahkemelerinde dava açılabilecek.
Komisyon, yedi üyeden oluşacak, üyeler, kamu görevlileri arasından cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek.
- Rücu hakkı
İşleten, sigortacı, nükleer sigorta havuzu, diğer teminat verenler ve devlet, nükleer zararı ortaya çıkaran nükleer hadiseye kasıtlı olarak sebep olan gerçek kişiye karşı rücu hakkına sahip olacak.
İşletenin, aralarındaki sözleşmede açıkça belirtildiği takdirde, sözleşmede belirtilen kapsam ve şekilde sözleşme yaptığı kişiye karşı da rücu hakkı bulunacak.
Nükleer zararların karşılandığı haller hariç, tazminat talepleri nükleer zarar gören kişinin zararı ve sorumlusunu öğrendiği tarihten itibaren belirlenen zaman aşımı süresi henüz tamamlanmamışsa 3 yıl geçmekle zaman aşımına uğrayacak.
Can kaybı ile kişilerin sağlığına verilen zararlarla ilgili tazminat talepleri, nükleer hadisenin gerçekleştiği tarihten itibaren 30 yılın, diğer nükleer zararlarla ilgili tazminat talepleri nükleer hadisenin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yılın geçmesiyle zaman aşımı olacak.
Rücu hakkı, rücu hakkına sahip kişinin rücu edeceği kişiyi öğrenmesinden ve tazminatı ödemesinden itibaren 3 yılın ve her halde tazminatın tamamının ödendiği tarihten başlayarak 10 yılın geçmesiyle zaman aşımına uğrayacak.
- Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri yetkili olacak
Türkiye Cumhuriyeti egemenlik alanında gerçekleşen bir nükleer hadiseyle ilgili olarak veya Paris Sözleşmesi ve Türkiye'nin tarafı olduğu Viyana ve Paris Sözleşmelerinin Uygulanmasına İlişkin Ortak Protokol uyarınca Türk mahkemelerinin yargılama yetkisinin söz konusu olduğu hallerde sadece Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri yetkili olacak.
Türkiye Cumhuriyeti mahkemelerinin yetkili olması halinde Ankara mahkemeleri kesin yetkili olacak. Nükleer Zarar Tespit Komisyonu kurulmaması halinde mahkeme, belirlenen sorumluluk sınırını aşmayacak şekilde, nükleer zarar gören kişilere geçici ödeme yapılmasına karar verebilecek.
- Nükleer Düzenleme Kurumu
Nükleer Düzenleme Kurumuna düzenleyici faaliyetlerini zafiyete uğratacak, bu faaliyetlerle çelişecek veya faaliyetlerini etkin bir şekilde yürütmesini engelleyecek yükümlülükler verilemeyecek.
Kurum, Kurul kararı ile 5 yıla kadar yıllara sari yüklenmelere ait sözleşmeler yapabilecek.
Kurumda, Nükleer Düzenleme Uzmanı ve Uzman Yardımcısı istihdam edilecek.
Kurumun görev alanı ile ilgili özel bilgi ve ihtisas gerektiren konularda yerli ve yabancı uzmanlar sözleşmeli personel olarak çalıştırılabilecek.
Sözleşmeli personel olarak istihdam edilecek yabancı uzmanlar ile yurt dışında nükleer enerji alanında fiilen en az 5 yıl çalışmış yerli uzmanlara verilecek her türlü ödemeler dahil ücretler, sözleşmeli personel için uygulanmakta olan sözleşme ücreti tavanının 14 katını aşmamak üzere Cumhurbaşkanınca tespit edilecek.
Kurul Başkan ve üyeleri, görevlerinin devamı süresince görevlerini tam bir dikkat, dürüstlük ve tarafsızlık ile yürüteceklerine, kanun hükümlerine aykırı hareket etmeyeceklerine ve ettirmeyeceklerine dair Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu huzurunda yemin edecek.
- Nükleer Teknik Destek Anonim Şirketi kurulacak
Kurumun görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duyacağı her türlü analiz, danışmanlık, gözetim, inceleme, araştırma, muayene, test, kontrol, eğitim ve sertifikalandırma gibi teknik destek hizmetlerini sağlamak amacıyla, başlangıç sermayesi 1 milyon Türk Lirası olan ve Kurum tarafından ödenen, paylarının en az yüzde 51'i Kuruma ait olan, Nükleer Teknik Destek Anonim Şirketi (NÜTED) unvanı altında özel hukuk tüzel kişiliğini haiz bir anonim şirket kurulacak.
Kurumun uygun bulması durumunda NÜTED AŞ, üçüncü kişilere yurt içinde ve yurt dışında hizmet verebilecek.
Kamu kurum ve kuruluşlarına personel alınmasına dair ilgili mevzuat hükümleri NÜTED AŞ tarafından istihdam edilecek personel hakkında uygulanmayacak.
- Ceza hükümleri
Kanun ile nükleer enerji ve iyonlaştırıcı radyasyona ilişkin ceza hükümleri de düzenleniyor.
Nükleer tesis, radyasyon tesisi veya radyoaktif atık tesisini geçerli bir lisansa sahip olmaksızın işletenler 4 yıldan 8 yıla kadar hapis ve 5 bin gün adli para cezası ile; radyasyon uygulamalarını geçerli bir lisansa sahip olmaksızın yürütenler 1 yıldan 4 yıla kadar hapis ve bin gün adli para cezası ile; nükleer tesis, radyasyon tesisi veya radyoaktif atık tesislerine ilişkin Kurumdan izin alınması gereken faaliyetleri geçerli bir izne sahip olmaksızın yürütenler 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 3 bin gün adli para cezası ile cezalandırılacak.
Faaliyete ilişkin yükümlülükleri sona ermeden, faaliyetin yürütüldüğü yeri veya tesisi, nükleer maddeyi, radyoaktif kaynağı veya radyoaktif atığı sahipsiz kalacak şekilde terk edenler 3 yıldan 8 yıla kadar hapis ve 5 bin gün adli para cezasına çarptırılacak.
Nükleer madde, radyoaktif kaynak ve radyoaktif atıkları; cebir, tehdit, hile veyahut hukuka aykırı başka bir davranış ile elde eden kişilere, fiil daha ağır bir cezayı gerektiren bir suç teşkil etmediği takdirde 5 yıldan 15 yıla kadar hapis ve 10 bin gün adli para cezası uygulanacak.
Nükleer madde, radyoaktif kaynak veya radyoaktif atıkların kaybolmasına, çalınmasına veya yetkisiz kişilerin eline geçmesine ihmal göstererek veya dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olan kişiler, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası alacak.
Radyoaktif atıkları veya kullanılmış yakıtları Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisine sokan kişiler 5 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5 bin gün adli para cezası ile cezalandırılacak.
Nükleer tesislere, radyasyon tesislerine, radyoaktif atık tesislerine ve nükleer madde, radyoaktif kaynak veya radyoaktif atıklara yetkisiz müdahalede bulunan, saldıran, zarar veren veya bunları sabote eden kişiler 5 yıldan 15 yıla kadar hapis ve 10 bin gün adli para cezasına çarptırılacak.
Nükleer tesisler, radyasyon tesisleri, radyoaktif atık tesisleri ile nükleer madde, radyoaktif kaynak veya radyoaktif atıklara ilişkin yazılımlara yetkisiz müdahalede bulunan, saldıran, zarar veren veya bunları sabote eden kişiler 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 10 bin güne kadar adli para cezası alacak.
Nükleer tesis, radyasyon tesisi veya radyoaktif atık tesisini cebir veya tehdit kullanarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla ele geçiren, zapt eden veya kontrolü altına alan kişilere 12 yıldan 20 yıla kadar hapis cezası uygulanacak.
Nükleer silah ya da radyolojik silah imal eden, radyoaktif maddeleri bu amaçla bulunduran, kullanan, kullanımını yaygınlaştıran veya bunları ticaretini yapan kişiler 25 yıldan 30 yıla kadar hapisle cezalandırılacak.
Bu fiillerin gerçek veya tüzel kişiyi, uluslararası bir örgütü veya bir devleti bir fiili yapmaya veya yapmaktan kaçınmaya zorlamak amacıyla gerçekleştirilmesi halinde verilecek ceza fiilin ağırlığına göre yarısından iki katına kadar, bu fiillerin bir örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde yarısından bir katına kadar artırılacak.
(Sürecek)
Kaynak:
