Çalıştaya Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı Mustafa Aksu, Ticaret Bakan Yardımcısı Sezai Uçarmak, Konya Vali Yardımcısı Mehmet Ali Özkan, Selçuk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mustafa Şahin, TAGEM Genel Müdürü Özkan Kayacan, TÜRKHAL Federasyonu Başkanı Yüksek Tavşan, Perakendeciler Federasyon Başkanı Mustafa Altunbilek, Konya Ticaret Borsası Başkanı Hüseyin Çevik, KOP İdaresi Başkanı İhsan Bostancı, Selçuk Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hüseyin Kara, TAGEM Genel Müdür Yardımcısı İhsan Aslan, Tarımsal Ekonomi ve Proje Geliştirme Daire Başkanı Ayfer Şahin, çok sayıda Tarım ve Orman İl Müdürü, ziraat odası başkanları, TKK bölge başkanı ve temsilcileri, Tarım Kredi Kooperatifleri Bölge Başkanları ve temsilcileri, akademisyenler, farklı illerden gelen komisyoncu, tüccar, üretici ve sektör temsilcileri katıldı.
Çalıştay protokol konuşmaları ile birlikte Yaş Meyve Sebze Pazarlama sistemini incelemek amacıyla Selçuk Üniversitesi ve TAGEM işbirliği ile yürütülen projenin sonuçlarının Prof. Dr. Zeki Bayramoğlu’nun sunumu ile başladı.
Prof. Dr. Zeki Bayramoğlu şunları aktardı
"Projede yaş meyve sebze pazarlama sisteminde yer alan üretici, komisyoncu, tüccar ve perakendecilerin sorunları, sektöre bakış açıları, üretim ve pazarlama maliyetleri ile birlikte üreticiden tüketiciye fiyatların değişimi ve bunu etkileyen faktörler incelenerek sonuçları açıklanmıştır.
Yaş meyve sebze üretim maliyetlerinin yüksek olduğu Türkiye’nin ihtiyaçlarının sürdürülebilir bir şekilde karşılanması için özellikle küçük ölçekli yaş meyve ve sebze işletmelerinin desteklenmesinin önemi vurgulanmıştır. Küçük ölçekli işletmelerin işletmeci ailesi ile birlikte işgücü ihtiyacını karşıladığı ve üretimin sürdürülebilirliğinde aile işgücünün önemli olduğu ifade edilmiştir. Üretici fiyatları üzerinde iklimsel faktörlere bağlı oluşan arz ve dış ticaret destekli talebin etkilisi vurgulanmıştır. Yaş meyve sebze fiyatlarının üretici hallerinde komisyoncu ve tüccarlarla karşılıklı arz talep dengesi gözetilerek belirlendiği ve fiyat belirleme sisteminin iktisadi teoriye uygun olduğu belirtilmiştir. Toptancı hallerinde rekabeti bozucu bir davranış belirlenmemiş ve piyasa işleyişinin arz ve talebe göre üretici ve tüketici refahı dikkate alınarak belirlendiği vurgulanmıştır. Üreticiden sonra ürün fiyatlarının pazarlama maliyetlerine göre belirlendiği ve aracıların ürün fiyatlarını isteyerek yükseltmeleri veya düşürmelerine müsaade etmeyecek kadar güçlü piyasa mekanizmasının olduğu ve arz talep dengesine göre piyasanın işlediği belirtilmiştir. Ayrıca komisyoncuların medya tarafından oluşturulan algı ile yanlış tanımlandığı ve komisyoncuların ürün al-sat işlemi yapmadığı üreticilerin ürünlerini yasal olarak belirlenen oranlar karşılığında pazarladığı ifade edilmiştir. Bu algının sektör aktörlerini olumsuz etkilediği motivasyon kaybına neden olduğu ve toplumun sektöre karşı olumsuz düşüncelerine neden olmuştur.
Turfanda yaş meyve ve sebze döneminde Akdeniz üretim bölgesindeki olumsuz hava şartları nedeniyle arz talebi karşılamamış fiyatlar yükselmiştir. Bu durum iklime, dış ticarete ve farklı risk faktörlerine bağlı olarak tüm tarımsal ürünlerde görülmekte olup 2019 yılı turfanda döneminde meydana gelen fiyat artışının siyasi seçimlere denk gelmesi medya ve siyasiler tarafından konunun daha çok sansasyonel bir şekilde konuşulmasına neden olduğu ifade edilmiştir. Projede değer zinciri analizi yapılmış üretici ve tüketici fiyatları arasındaki farkın pazarlama maliyetinden kaynaklandığı belirtilmiştir.
Proje sunumu sonrasında iki gün boyunca beş farklı salonda yaş meyve ve sebze üretim ve pazarlama sistemine yönelik sorun ve çözüm önerileri tartışılmıştır. Beş farklı salonda gerçekleştirilen tartışma salonlarına 150 sektör paydaşı, kurum ve kuruluş temsilcileri katılım sağlamıştır. Toplantı moderatörlüğü ise farklı üniversitelerden gelen akademisyenler tarafından yapılmıştır.
Çalıştay sonucunda üretim aşamasında çok önemli planlama sorunlarının olması, üretimde genç nüfusun bulunmaması ve azalarak devam etmesi, üreticilerin üretim bilgisinin yetersiz olması, girdi maliyetlerinin rekabeti ve küçük ölçekli işletmelerin sürdürülebilirliğini olumsuz etkileyebilecek kadar yüksek olması ile ilgili sorunlar belirlenmiş ve çözüm önerileri tartışılmıştır. Ayrıca toptancı hallerinin bazılarının bulundukları il nüfusuna göre yetersiz olduğu etkin bir pazarlama sistemi için alt yapılarının yetersiz olduğu kamu eliyle yeniden yapılandırılmaları gerektiği vurgulanmıştır. Komisyoncuların üreticiler ile yüksek örfi hukuklarının olduğu ve komisyoncuların üretimin sürdürülebilirliğine destek olabilecek seviyede üretim döneminde üreticiye avans verdikleri vurgulanmıştır. Üretici örgütlerinin sayılarının yetersiz olduğu ve çalışan örgütlerinde etkin olmadığı sektörde küçük ölçekli üreticilerin sürdürülebilir üretim yapabilmesi için komisyoncuların örfi ilişkilerle finansman kaynağı olarak kullanılmakta olduğu vurgulanmıştır. Perakende sektöründeki fiyat değişimleri ve sektöre bakışın da tartışıldığı çalıştayda fiyat değişimlerinde perakende sektörünün yüksek fiyat artışlarını absorbe ettiği ifade edilmiş ve fiyat veya üretim karteliyle buna benzer piyasa bozucu yapıların oluşmasının mümkün olmadığı ifade edilmiştir. Sektörde kayıt dışılığın olduğu, bununda temel sebeplerinin hal dışı yaş meyve sebze pazarlanmasından kaynaklandığı belirtilmiştir.
Çalıştayda üzerinde çalışılan yeni hal yasasından beklentilerde tartışılmış ve yetkililere iletilmek üzere sektör temsilciler tarafından beklentiler dile getirilmiştir.
Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Zeki Bayramoğlu ve Dr. Öğr. Üyesi Zuhal Karakayacı ile birlikte proje asistanları Kemalettin Ağızan, Merve Bozdemir ve Süheyla Ağızan tarafından organize edilen Yaş Meyve Sebze Çalıştayı iki gün devam etmiş ve sonuçlar kamuoyuyla paylaşılmıştır."
Kaynak:
Gelişmelerden zamanında haberdar olmak istiyor musunuz? Google News’te KONHABER'e abone olun.
