PEKİN (AA) - EMRE AYTEKİN - Çin, internet şirketlerine yönelik denetim ve düzenleyici müdahalelerini, yeni yaptırımlarla sürdürüyor.
Yaklaşık 1,2 milyar kullanıcısıyla Çin'in en büyük internet platformu WeChat’in yürütücüsü Tencent'in uygulamalarının güncellenmesinin geçici olarak durdurulması, düzenleyici kurumların son yıl içindeki artan müdahalelerinin son örneği oldu.
Çin hükümeti, geçen yıldan bu yana ülkenin internet sektöründeki denetimleri ve düzenlemeleri ilave tedbirler ve kurallarla yeni bir düzeye taşıdı.
E-ticaret, alışveriş, mobil ulaşım ve sosyal medya hizmetleri sağlayan ve faaliyet alanlarında büyük güce ulaşan internet şirketleri çok sayıda soruşturma ve ceza ile karşılaştı.
Önce tekelcilik karşıtı düzenlemeleri ihlal gerekçesiyle başlatılan soruşturmalar, sonraki aylarda siber güvenlik ve kişisel verilerin korunması konularına odaklandı.
Şirketlerin yurt dışında halka arz edilen internet şirketleri hakkında soruşturmalar başlatılırken, yurt içindeki faaliyetlere yeni kural ve kısıtlamalar getirildi.
Çinli düzenleyiciler 2020 sonundan itibaren Alibaba, Tencent ve Didi gibi yurt dışında da yatırımları bulunan şirketler üzerindeki denetimleri ve yaptırımları artırdı.
- Alibaba’nın halka arz planı durduruldu
Yaptırımlarının artacağının ilk işareti, ülkenin en büyük internet şirketlerinden Alibaba’nın internet ödeme hizmeti Alipay'i ve bağlantılı varlıklarını aynı çatıda toplayan Ant Grup’un Ekim 2020’de Hong Kong ve Şanghay borsalarında yapmayı planladığı ikili halka arzın durdurulması oldu.
Otoriteler şirketten halka arz ölçeğini küçültmesini ve borç alanları denetleyecek ve kredi risklerini düşürecek banka benzeri sistemleri oluşturmasını istedi.
37 milyar dolar yatırım toplaması beklenen halka arz planı, düzenleyicilerin talepleri nedeniyle rafa kaldırılmak zorunda kaldı.
Alibaba dışında yurt dışındaki borsalara kote bazı küçük ölçekli teknoloji şirketleri hakkında da güvenlik soruşturmaları başlatıldı.
Çin Menkul Kıymetler Düzenleme Komisyonunun (CSRC) ayrıca büyük miktarda kullanıcı verisine hükmeden internet şirketlerinin yurt dışında halka arz edilmesini yasaklayan öneri üzerinde çalıştığı bildirildi.
- Alibaba ve Meituna’a tekelcilik yasasını ihlal cezaları
Öte yandan düzenleyiciler, yurt içindeki bazı büyük internet şirketleri hakkında tekel soruşturmaları başlattı. Çin Devlet Piyasa Düzenleme Kurumu (SAMR), tekelcilik karşıtı yasaya aykırılık gerekçesiyle başlattığı soruşturmalarda Alibaba, Meituan, Baidu ve Didi gibi internet şirketlerini hedef aldı.
E-ticaret devi Alibaba hakkında geçen yılın sonunda başlatılan soruşturmanın ardından nisan başında tekelleşme karşıtı yasayı ihlal ettiği gerekçesiyle şirkete 18,2 milyar yuan (yaklaşık 2,8 milyar dolar) para cezası kesildi.
İnternetten alışveriş, yemek siparişi ve seyahat hizmetleri sağlayan Meituan'a da ekimde tekelci uygulamaları nedeniyle 3 milyar 442 milyon yuan (yaklaşık 533 milyar dolar) para cezası kesildi.
Her iki şirket de aracılık ettikleri anlaşmalı satıcılara yalnızca kendi platformlarını kullanmaya zorladıkları için uyarıldı ve söz konusu uygulamaya son vermeleri, bu nedenle kayba uğrayan işletmelere tazminat ödemeleri istendi.
SAMR, yıl boyunca, tekelcilik karşıtı yasaya aykırı uygulamaların yanı sıra veri düzenlemelerini ihlal ettikleri, yaptıkları anlaşmalar için onay almadıkları gerekçesiyle internet şirketlerine cezalar verdi.
- Didi Mobility’nin uygulamaları kaldırıldı
New York Borsası’nda 1 Temmuz’da işlem görmeye başlayan mobil ulaşım şirketi Didi, yurt dışındaki halka arzının ardından bir dizi soruşturma ile karşılaştı.
Çin Siber Uzay İdaresi (CAC), Didi’nin halka arz edilmeden önce iç siber güvenlik incelemesi yapma şartını yerine getirmediğini öne sürerek şirket hakkında siber güvenlik soruşturması başlattı.
Soruşturmada şirketin kişisel verileri toplama ve kullanma yöntemleriyle ilgili ciddi ihlaller tespit eden kurum, 9 Temmuz’da şirkete ait 25 uygulamanın Çin’deki internet mağazalarından kaldırılması talimatını verdi.
Düzenleyici kurum ayrıca soruşturmalar sonuçlanana kadar Didi’nin yeni müşteri kabul etmesini de yasakladı.
CAC, ayrıca bundan böyle en az 1 milyon kullanıcı hakkında bilgi toplayan her şirketin siber güvenlik soruşturmasından geçirilmesinin şart olacağını bildirdi.
- Tencent'in uygulamalarının güncellenmesi durduruldu
Son olarak, Çin en büyük internet platformu WeChat'in yürütücüsü Tencent'in uygulamalarını güncellemesi ve yeni uygulama çıkarması geçici süreyle yasaklandı.
Sanayi ve Enformasyon Teknolojisi Bakanlığı, internet uygulama mağazalarına yolladığı "geçici idari yönergede" şirketin uygulamalarına yönelik tedbirin uygulanmasını istedi.
Çin'in en yaygın kullanılan mesajlaşma ve çevrim içi ödeme aracı, aynı zamanda mini-uygulama platformu olan WeChat'in sahibi olan şirketin geliştirdiği 70'ten fazla uygulama ile 100'den fazla mobil oyunun güncellemesi durdurulurken şirket, piyasaya yeni oyun ve uygulama süremeyecek.
12 milyon kullanıcısı olan WeChat aynı zamanda diğer şirketlerin mini uygulamalarını hizmete sunduğu bir "süper uygulama" işlevi gördüğünden yasağın çok sayıda başka geliştiriciyi de etkilemesi bekleniyor.
Bakanlık, yasak hakkında açıklama yapmazken, tedbirin ne kadar süreceği bilinmiyor.
- Veri artık “üretim faktörü” sayılıyor
Veri güvenliğini bir ulusal güvenlik sorunu olarak gören Pekin yönetimi, bu konudaki yasal çerçeve oluşturma yönünde adımlar attı.
Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi, Devlet Konseyi ile Eylül 2020'de yayımladığı "Üretim Faktörlerinin Piyasa Temelli Dağılımına İlişkin Görüşler” başlıklı belgede verinin iş gücü, sermaye ve toprak gibi “üretim faktörü” sayılması dikkat çekti.
İnternet üzerinde veri yönetimini düzenlemek üzere 2017'de Siber Güvenlik Yasası'nı çıkaran Pekin yönetimi söz konusu yasal çerçeveye ek olarak eylülde Veri Güvenliği Yasası, kasımda ise Kişisel Verilerin Korunması Yasası'nı yürürlüğe soktu.
Veri Güvenliği Yasası ile yurt dışına veri yollamak isteyen internet şirketlerinin güvenlik soruşturmasından geçmesi ve yurt dışındaki otoritelerin veri taleplerini karşılamadan önce Çin'den onay alması şart koşuldu.
Kişisel Verilerin Korunması Yasası ise kişisel verilerin yurt içinde kullanımı ve sınır aşırı transferi konusunda dünyanın en sıkı düzenleme rejimlerinden biri getirildi.
- Ekonomik kayıplara rağmen denetimli düzenin sürmesi bekleniyor
Söz konusu soruşturma ve müdahaleler, Çinli internet şirketlerinin hisselerinin değer kaybetmesine ve piyasa değerlerinin milyarlarca dolar düşmesine yol açtı.
Şirketlerin kısıtlamalar nedeniyle ileride de yurt dışında sermaye bulmakta zorlanacağı tahmin ediliyor.
Çin ekonomisinde yeniliğe öncülük eden ve gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 36’sına katkı sağladığı tahmin edilen şirketlerin bu şekilde baskı altına alınmasının, Çin’in uzun vadeli ekonomik çıkarlarıyla uyumlu olup olmadığı ile ilgili soru işaretlerine yol açıyor.
Ancak ülkeyi yöneten ÇKP’nin ekonomik kayıplara rağmen internet sektöründeki denetimli düzeni sürdüreceği öngörülüyor.
İnternet sektörünün son 20 yıldaki dizginsiz büyümesini "sermayenin düzensiz genişlemesi" olarak gören Pekin yönetiminin, bu şirketlerin siyasetten bağımsız bir güç edinmelerine izin vermeyeceği düşünülüyor.
Pekin yönetimi, özellikle şirketlerin Çin vatandaşlarının kişisel verileri üzerindeki hakimiyetinin kontrol edilmesini, verilerin yabancı ellere geçmesinin engellenmesini siyasi ve ekonomik kontrol açısından kritik görüyor.
Kaynak:
Gelişmelerden zamanında haberdar olmak istiyor musunuz? Google News’te KONHABER'e abone olun.
