İSTANBUL (AA) - FATİH TÜRKYILMAZ - Tanzimat edebiyatının kurucularından gazeteci, yazar ve şair Şinasi, vefatının 150. yıl dönümünde anılıyor.
Asıl adı İbrahim Şinasi olan şair, Bolulu Mehmet Ağa'nın oğlu olarak 1826'da İstanbul'da dünyaya geldi. Babası, topçu yüzbaşısı iken Türk-Rus Savaşında esir düşen İbrahim Şinasi'yi annesi Esma Hanım yetiştirdi.
Şinasi, ilk öğrenimini Mahalle Mektebi ve Fevziye Okulu'nda tamamladıktan sonra Tophane Müşirliği Mektubi Kalemi'nde memur olarak çalışmaya başladı.
Arapça, Farsça ve Fransızca öğrenen şair, 1849'da Paris'te maliye, matematik ve sosyal bilimler alanında öğrenim gördü, Fransızcasını ilerleterek dil ve edebiyat alanında çalışmalar yaptı.
Usta edebiyatçı, Fransız şair ve yazarlardan Lamartine, Ernest Renan, Litre ile tanıştı, toplantılarını izledi. Asya bilgisini geliştirme ve yayma misyonu ile kurulan Sociate Asiatic'e de üye olan Şinasi, Türkiye'ye döndükten kısa bir süre sonra Maarif Meclisi üyeliğine atandı.
Mustafa Reşid Paşa ve Yusuf Kamil Paşa tarafından himaye gören şair, ülkenin uygarlaşma yoluyla gelişebileceğini, bunun da Batı'nın örnek alınmasıyla sağlanabileceğini savundu.
- Batı edebiyatı türlerinin ilk tanıtıcısı oldu
Memurluğun yanı sıra gazetecilik ve çeviri çalışmaları da yapan şair, 1860'da Agah Efendi ile ilk Türkçe gazete olan Tercüman-ı Ahval'i,1862'de ise tek başına Tasvir-i Efkar gazetelerini çıkardı.
Şinasi, Batı edebiyatı türlerinin ilk tanıtıcısı olması bakımından Türk edebiyatında önemli bir role sahipti. Batı şiirini tanıtmak amacıyla Fransızcadan ilk şiir çevirilerini yapan şair, ilk yerli tiyatro eseri sayılan "Şair Evlenmesi"ni de kaleme aldı.
Batı kavramlarını şiirlerinde kullanan ilk şair olarak bilinen Şinasi, "halk için sanat" ilkesini benimsediğinden "kanun, adalet, hak, akıl, millet, vatan, medeniyet" gibi temaları şiirde kullandı.
Usta edebiyatçı, 1869 sonbaharında bir basımevi kurarak kitaplarının basımıyla uğraştı. Paris'te çıkardığı Türkçe Sözlük'ü basmaya giriştiği sırada beynindeki ur yüzünden sağlığı bozuldu.
İbrahim Şinasi, henüz 45 yaşındayken 1871'de beyin tümörü nedeniyle Cihangir'deki evinde hayatını kaybetti.
- "Şinasi Türk halkının dehasına inanmış ileri bir aydın tipidir"
Türk edebiyatı tarihçisi, gazeteci ve yazar Ahmet Kabaklı, Şinasi'nin kendi dönemindeki birçok sanatçıdan farklı olduğuna işaret ettiği bir değerlendirmesinde, "Şinasi Türk halkının dehasına inanmış ileri bir aydın tipidir. Halka duyduğu bu saygı ve sevgi ile tam bir Avrupalı olarak önceki ve sonraki birçok sanatçılarımızdan ayrılır." ifadelerine yer vermişti.
Yazar Ahmet Hamdi Tanpınar ise Türk irfanının Avrupalılaşmasında Şinasi'nin büyük rolü olduğuna işaret ederek, şu değerlendirmede bulunmuştu:
"Hayatının sonun doğru herkesten uzak, garip bir sükût içinde yaşayan bu zekaya Türk irfanının Avrupalılaşmasını, yani yeni bir dünya görüşü içinde kendimizi bulmayı borçluyuz. Filhakika parça parça gelen ve mahdut hedeflerin ötesine geçemeyen yenilikleri muayyen bir istikamette toplayan ve hamleyi en muhtaç olduğumuz şekilde cemiyete döndüren o olmuştur."
- Eserleri
Şinasi'nin "Tercüme-i Manzume", "Şair Evlenmesi", "Müntehabat-ı Eş'ar" ve "Durub-i Emsal-i Osmaniye" isimlerinde farklı edebi türlerde eserleri bulunuyor.
Kaynak:
