ANKARA (AA) - Cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları, 5 Aralık 1927'de tedavüle çıkarıldı.
Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk banknotlar, idari, sosyal ve yasal reformların gündeme geldiği Tanzimat Dönemi'nde, reformların finanse edilmesi amacıyla basıldı.
İlk Osmanlı banknotları, Abdülmecit tarafından 1840 yılında "Kaime-ı Nakdiye-ı Mutebere" (Para Yerine Geçen Kağıt) adıyla hazine bonosu niteliğinde çıkarıldı. Elle yapılan ve resmi mühür taşıyan bu paralar, 1842 yılından itibaren matbaada bastırılmaya başlandı.
Osmanlı Devleti, 1915'ten itibaren de 4 yıl boyunca 160 milyon liranın üzerinde banknot çıkardı. Bu banknotlar "evrak-ı nakdiye" adı altında Türkiye Cumhuriyeti'ne intikal etti.
Evrak-ı nakdiyeler, Cumhuriyet'in ilk yıllarında para bastırılamadığından 1927 sonuna kadar tedavülde kaldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 30 Aralık 1925'te kabul ettiği kanunla, devletin egemenlik ve bağımsızlık sembolü olması nedeniyle yeni banknotların bastırılmasına karar verdi.
Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığındaki komisyon 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve bin liralık kupürlerden oluşan banknotların basılmasını kararlaştırdı.
Filigranlı kağıtlara kabartma olarak basılan banknotlar, 1 Kasım 1928 Harf Devrimi'nden önce bastırıldığı için ana metinleri eski yazı Türkçe, kupür değerleri ise Fransızca yazıldı.
Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler, 4 Aralık 1927'den itibaren dolaşımdan çekildi. Türkiye Cumhuriyeti'nin bu ilk banknotları ise 5 Aralık 1927'de dolaşıma çıkarıldı.
- Trump, Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıdı
ABD Başkanı Donald Trump, 6 Aralık 2017'de, ABD'nin Kudüs'le ilgili yeni yaklaşımını açıklayarak, "Kudüs'ü resmen İsrail'in başkenti olarak tanıma zamanı gelmiştir. Tel Aviv'deki büyükelçiliğimizin Kudüs'e taşınması talimatını verdim." dedi.
İsrail ile Filistin arasındaki sorunlara yeni bir perspektifle bakmak gerektiğini dile getiren Trump, ABD'nin Kudüs'ü, resmen İsrail'in başkenti olarak tanıdığını belirtti.
Belli başlı öteki olaylar:
5 Aralık
1492- Kristof Kolomb, Haiti'yi keşfetti.
1791- Besteci Wolfgang Amadeus Mozart, Avusturya'nın başkenti Viyana'da öldü.
1901- Çok sayıda çizgi filme imza atan Walt Disney, ABD'nin Chicago kentinde doğdu.
1920- TBMM'de "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu" kuruldu, Mustafa Kemal, Grup Başkanlığı'na seçildi.
1921- Britanya İmparatorluğu, İrlanda devrimci grubu Sinn Fein ile anlaşmaya vardı ve İrlanda bağımsız bir devlet oldu.
1923- Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.
1926- İzlenimcilik akımının kurucularından Fransız ressam Claude Monet öldü.
1927- Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Washington Büyükelçisi Ahmet Muhtar, güven mektubunu sundu.
1927- Cumhuriyet döneminin ilk kağıt paraları tedavüle çıkarıldı.
1933- ABD'de 14 yıldır devam eden içki yasağı kaldırıldı.
1934- Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı tanındı.
1950- Milli Savunma Bakanlığı, Kore'deki askerlerin yüzde 10'unun kaybedildiğini açıkladı.
1978- Sovyetler Birliği, Afganistan ile 20 yıllık dostluk anlaşması imzaladı.
1987- Cibali Tütün Fabrikası yandı.
1997- Irak'ın kuzeyinde bazı kamplara yerleşerek kış mevsimini geçirmeye hazırlanan teröristlere karşı "Süpürme Harekatı" başlatıldı.
2003- Türk Telekomünikasyon AŞ'nin hızlı internet uygulaması ADSL kullanıma açıldı.
2013- Güney Afrika'nın efsanevi lideri Nelson Mandela, 95 yaşında hayata gözlerini yumdu.
2016- GÖKTÜRK-1 uydusu, Fransız Guyanası'ndan fırlatıldı.
2017- Batı Afrika ülkesi Sierra Leone'a ait dünyanın en büyük işlenmemiş elmaslarından biri olan 709 karatlık "Barış Elması" 6,5 milyon dolara satıldı.
2019 - Koli bandıyla duvara yapıştırılmış bir muzdan oluşan sanat eseri, ABD'de 120 bin dolara satıldı.
6 Aralık
343- "Aziz Nicholaos" ya da "Noel Baba" olarak da bilinen ve Antalya'nın Kale ilçesine bağlı Demre beldesinde yaşayan Aya Nikola 65 yaşında öldü.
1492- Kristof Kolomb, altın araştırmaları yapmak için Santo Domingo Adası'na vardı.
1862- ABD Başkanı Abraham Lincoln, Minnesota'daki Sioux isyanına katılarak tutuklanan 303 Kızıldereli'den 39'unun asılmasına karar verdi. İdamlar 26 Aralık'ta gerçekleştirildi.
1877- Thomas A. Edison, ilk ses kaydını yaptı.
1936- Çok sayıda şiiri bestelenen Şair Leyla (Saz) Hanım öldü.
1938- Fransa ve Almanya, dostluk anlaşması imzaladı.
1940- Yunanistan, Arnavutluk'ta Premete kentini işgal etti.
1941- İngiltere; Romanya, Macaristan ve Finlandiya'ya savaş ilan etti.
1959- ABD Başkanı Eisenhower, resmi ziyaret için Türkiye'ye geldi.
1971- Hindistan, Pakistan'dan bağımsızlığını ilan eden Bangladeş Demokratik Cumhuriyeti'ni tanıdığını açıkladı.
2013- Ürdün, BM Güvenlik Konseyi üyeliğine seçildi.
2017- ABD Başkanı Donald Trump, Kudüs'ü resmen "İsrail'in başkenti" olarak tanıdığını, Tel Aviv'deki Amerikan Büyükelçiliğinin Kudüs'e taşınacağını açıkladı.
2021- Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü sahibi ve Cumhurbaşkanlığı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu üyesi Prof. Dr. Şaban Teoman Duralı, 74 yaşında hayatını kaybetti.
7 Aralık
1842- New York Filarmoni Orkestrası ilk konserini verdi.
1894- Süveyş Kanalı'nı hayata geçiren Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps öldü.
1921- Sadrazam Sait Halim Paşa, Roma'da bir Ermeni tedhişçi tarafından öldürüldü.
1925- İstiklal Mahkemesi, Erzurum'da çalışmalarına başladı.
1932- Muhsin Ertuğrul'un "Bir Millet Uyanıyor" filmi gösterime girdi.
1941- Japon uçakları Amerikan deniz üssü Pearl Harbor'u bombaladı. 5 savaş gemisi, 14 gemi, 200 uçak kaybedildi, 2 bin 400 kişi öldü.
1944- Reşad Ekrem Koçu'nun İstanbul Ansiklopedisi'nin ilk fasikülü çıktı.
1956- "Çalıkuşu"nun yazarı Reşat Nuri Güntekin, 67 yaşında Londra'da vefat etti.
1958- İstanbul'da, sokaklarda hulahop çevirmek yasaklandı.
1972- Apollo 17 uzay mekiği, Cape Canaveral Uzay Üssü'nden fırlatıldı.
1974- "Hayali Küçük Ali" olarak tanınan Karagöz oynatıcısı, yazar Mehmed Muhiddin Sevilen 88 yaşında öldü.
1979- İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil, uğradığı saldırıda 58 yaşında hayatını kaybetti.
1988- Nemrut Dağı Ulusal Parkı açıldı.
1988- Ermenistan'daki depremde yaklaşık 100 bin kişi öldü.
1991- Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonunun (DİSK) Genel Kurulu 11 yıl aradan sonra toplandı.
1992- Fotoğraf sanatçısı yönetmen Şahin Kaygun, 41 yaşında vefat etti.
1993- Ressam Abidin Dino, 80 yaşında hayata veda etti.
2002- Türkiye güzeli Azra Akın, Londra'da yapılan yarışmada dünya güzeli seçildi.
2004- Sahnede kaza sonucu komaya giren tiyatro sanatçısı Eren Uluergüven'e beyin ölümü tanısı konuldu.
2017- Gök bilimciler en uzak süper kütleli kara delik keşfetti. 13 milyar ışık yılı uzaktaki kara deliğin kütlesinin Güneş'inkinin yaklaşık 800 milyon katı büyüklükte olduğu belirlendi.
2018- Çin, Ay'ın karanlık yüzüne inecek keşif aracı Çang'ı-4'ü uzaya fırlattı.
8 Aralık
1808- Napolyon Bonapart komutasındaki Fransız ordusu Madrid'e girdi.
1911- Mustafa Kemal, Bingazi-Derne-Tobruk bölgesinde yerli halkı örgütleyerek, İtalyan kuvvetlerine karşı başarılı direnişlerde bulundu.
1941- Amerika ve İngiltere, Japonya'ya savaş ilan etti.
1948- Birleşmiş Milletler, Güney Kore'nin tanınmasını onayladı.
1967- Kıbrıs'taki kriz sonrasında Yunan askerlerinin adadan tahliyesine başlandı.
1980- Şarkıcı John Lennon, bir hayranı tarafından 40 yaşında öldürüldü.
1987- 9. Nantes 3 Kıta Film Şenliği'nde büyük ödül Ömer Kavur'un "Anayurt Oteli" filmine verildi.
1992- TBMM, Somali'ye asker gönderilmesini kararlaştırdı.
1995- Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) kuruldu.
2000- Uluslararası Halter Federasyonunun Atina'daki kongresinde asbaşkanlığa seçilen Naim Süleymanoğlu, sporculuk hayatı devam ederken bu göreve getirilen ilk kişi oldu.
2016- Kamuoyunda "Kozmik Oda" olarak anılan soruşturmayı yürüten, FETÖ'ye yönelik soruşturma kapsamında gözaltına alınan eski Ankara Cumhuriyet Savcısı Mustafa Bilgili tutuklandı.
2016- Yazar, sosyolog Oya Baydar, "Sıcak Külleri Kaldı" adlı romanıyla, 2016 Türk-Fransız Edebiyat Ödülü'nü aldı.
2018- Hollanda'da "sarı yelekliler"; Lahey, Amsterdam ve Rotterdam kentlerinde toplanarak hükümetin istifasını istedi.
2018- 1960'lı yıllarda yurt dışına kaçırılan "Çingene Kızı" mozaiğinin ABD'den Gaziantep'e getirilen 12 parçası, Zeugma Mozaik Müzesi'nde ziyarete açıldı.
2021- MKE Ankaragücü Kulübü eski başkanlarından Cemal Aydın, 73 yaşında hayatını kaybetti.
9 Aralık
1893- İstanbul'da günlerdir süren soğuk hava yüzünden Haliç dondu.
1917- Kudüs, İngiliz ordularının işgal etmesiyle Osmanlı Devleti'nin elinden çıktı.
1923- İstanbul'da, Ağa Han'ın Başbakan İsmet Paşa'ya gönderdiği mektubu yayımlayan gazeteciler tutuklandı.
1925- Yerli kumaştan elbise giyilmesi kanunu çıktı.
1926- Darülelhan'da (konservatuvar) Türk müziği öğretimine son verildi.
1928- Latin harfleriyle ilk mezar taşı dikildi. Avukat Ali Kemal Bey, annesi Aliye Hanım'ın mezar taşını Latin harfleriyle yazdırdı.
1938- Başkent Ankara'nın yeni tren garı hizmete açıldı.
1949- Birleşmiş Milletler, Kudüs'te yönetimi aldı.
1950- Harry Gold, II. Dünya Savaşı sırasında atom bombasının sırlarını Sovyetler Birliği'ne verdiği için 30 yıl hapisle cezalandırıldı.
1952- Tiyatro sanatçıları Ruhi Su, Ulvi Uraz, Aclan Sayılgan, Kemal Bekir Özmanav, Süheyl Terek tutuklandı. Sanatçıların Paris'te faaliyet gösteren İleri Jön Türkler örgütüyle ilişkileri olduğu iddia edildi.
1957- Kurtuluş Savaşı komutanlarından emekli Tümgeneral Ali İhsan Sabis hayatını kaybetti.
1987- Gazze Şeridi'ndeki Cebaliye mülteci kampına İsrail askerinin saldırısı ile intifadanın ilk şehitleri verildi.
1999- Düzce'nin il, Kaynaşlı ve Derince'nin ilçe yapılmasına ilişkin Kanun Hükmünde Kararname Resmi Gazetede yayımlandı.
2003- Eski Başbakan Mesut Yılmaz ile eski Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer hakkında, Türkbank ihalesine fesat karıştırdıkları gerekçesiyle Meclis Soruşturması açıldı.
2007- "İktisadın duayeni" olarak tanınan Prof. Dr. Sabahattin Zaim, 81 yaşında İstanbul'da tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
2015- Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansı'na katılan 38 ülkenin, küresel jeotermal enerjinin payını artırmak için Küresel Jeotermal İttifakı'nı kurduğu açıklandı.
2015- Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansının çalışmaları sonucunda, 1566'daki Zigetvar Kuşatması sırasında hayatını kaybeden Kanuni Sultan Süleyman'ın iç organlarının defnedildiği yer bulundu.
2016- Dünyanın yörüngesinde dolaşan ilk Amerikalı astronot, eski denizci ve senatör John Glenn, 95 yaşında hayatını kaybetti.
2017- Birleşmiş Milletler, 1990 yılında Kuveyt'i işgali nedeniyle Irak'a uyguladığı yaptırımları kaldırdı.
10 Aralık
1774- Kazak isyanı önderi Pugaçev idam edildi.
1896- Nobel ödülünün yaratıcısı İsveçli bilim adamı Alfred Nobel öldü.
1898- İspanyol-Amerikan savaşı sonrasında, Paris Barış Antlaşması'yla Küba, İspanya'dan bağımsızlığını kazandı.
1901- İlk Nobel ödülleri verildi.
1918- Trabzon'da Faik Ahmet (Barutçu) tarafından "İstikbal" gazetesinin ilk sayısı çıkarıldı.
1919- Kaptan Ross Smith, İngiltere'den Avustralya'ya uçan ilk insan oldu.
1923- Türkiye Cumhuriyeti ile Arnavutluk hükümeti arasında Dostluk Antlaşması imzalandı.
1948- Birleşmiş Milletler Meclisi, İnsan Hakları Beyannamesi'ni kabul etti. Türkiye, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne kabul oyu verdi.
1948- Türkiye, BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) üyesi oldu.
1986- Türk asıllı Bulgar halterci Naim Süleymanov (Süleymanoğlu), Avustralya'da Türkiye'ye iltica etmek istediğini bildirdi.
1988- Türkiye'de ilk karaciğer nakli gerçekleştirildi. Ameliyatı Hacettepe Üniversitesinden Prof. Dr. Mehmet Haberal yaptı. Bursalı Ahmet Aktaş'ın karaciğeri, korneaları ve böbrekleri beş hastaya nakledildi.
1994- FKÖ lideri Yaser Arafat, Şimon Peres ve İzak Rabin, Nobel Barış Ödülü aldı.
2000- İsveç'teki Avrupa Kros Şampiyonası'nda, Türkiye genç bayanlar takımda gümüş, aynı kategoride Elvan Can ile tarihinde ilk kez bronz madalya kazandı.
2006- Şili'de 1973 yılındaki kanlı darbeden sonra ülkeyi 1990'a kadar yöneten diktatör Augusto Pinochet, 91 yaşında öldü.
2008- Çeçenistan ordusunda bir dönem binbaşı rütbesiyle görev yaptığı belirtilen İslam Canibekov, Ümraniye'deki evinin önünde silahla öldürüldü.
2009- Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesindeki bir maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 19 işçi hayatını kaybetti.
2013- Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (OPCW), Suriye'deki kimyasal silahların imha edilmesi yönündeki yoğun çabalarından dolayı, 2013 Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü. Örgütün Genel Direktörü Ahmet Üzümcü, ödülü Nobel Barış Ödülü Komitesi Başkanı Thorbjörn Jayland'dan aldı.
2015- Türk Hava Yolları, Fransa'da düzenlenecek 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası'nın (EURO 2016) ilk resmi havayolu ortağı oldu.
2016- Beşiktaş-Bursaspor maçının ardından Vodafone Arena yakınlarındaki 2 noktaya düzenlenen bombalı saldırıda, 38 polisle 7 sivil şehit oldu, çoğunluğu polis 238 kişi yaralandı.
2019- Finlandiya'da 34 yaşındaki Sanna Marin, dünyanın en genç başbakanı olarak göreve başladı.
11 Aralık
1843- Verem ve kolera hastalıklarını keşfeden Alman doktor Robert Koch doğdu.
1930- Bank of the United States, ekonomik kriz nedeniyle kapılarını kapattı.
1936- İngiltere Kralı VIII. Edward, sevgilisi Madam Simpson uğruna tahtını terk etti. Üç ay önce 4-6 Eylül'de İstanbul'a gelen VIII. Edward, Atatürk'ün konuğu olmuştu.
1938- Sivas-Erzincan demir yolu açıldı.
1942- Çorum'da 5,9 büyüklüğündeki depremde 25 kişi öldü, 589 ev yıkıldı.
1951- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Mustafa Muğlalı vefat etti.
1953- Hürriyet gazetesinin kurucusu Sedat Simavi, İstanbul'da hayatını kaybetti.
1962- MGK Genel Sekreterliği kuruldu.
1975- Yazar Hüseyin Nihal Atsız, 70 yaşında İstanbul'da yaşamını yitirdi.
1987- Sinema ve tiyatro sanatçısı Adile Naşit, 57 yaşında hayatını kaybetti.
1993- Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği İdare Ataşesi Çağlar Yücel, aracında uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti.
2007- Vakko'nun kurucusu iş adamı Vitali Hakko, 94 yaşında İstanbul'da vefat etti.
2009- Anayasa Mahkemesi, Demokratik Toplum Partisinin (DTP) "devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne aykırı nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiği" gerekçesiyle kapatılmasına karar verdi.
2010- Anayasa değişikliği kapsamında HSYK'yi yeniden yapılandıran tasarı yasalaştı.
2016- Mısır'ın başkenti Kahire'de Kıptilere ait katedral yakınlarındaki patlamada 25 kişi öldü, 49 kişi yaralandı.
2017- Türkiye, Karadağ'da düzenlenen Ümit, Genç ve 21 Yaş Altı Balkan Karate Şampiyonası'nda 20 madalya kazanarak, takım halinde şampiyon oldu.
Kaynak:
