ANKARA (AA) - Türk ordusu, 9 Eylül 1922'de İzmir'e girerek şehri düşman işgalinden kurtardı ve Lozan Barış Antlaşması'na uzanan süreç başladı.
Kurtuluş Savaşı'nın son safhası olan ve Türk ordusunun Anadolu'yu işgal eden Yunan birliklerine karşı 26 Ağustos 1922'de başlattığı Büyük Taarruz'da 30 Ağustos'ta kesin sonucun elde edilmesiyle Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, ordulara bir bildiri yayımlayarak "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir. İleri!" emrini verdi.
2 Eylül'de Uşak'a girildi. Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde kendisinin de haberi olmadan Yunanistan Küçük Asya Ordusu'nun Başkomutanlığı'na getirilmiş General Nikolaos Trikupis, Afyonlu Ahmet Çavuş tarafından tutsak edildi.
Türk birlikleri, İzmir'e doğru hızla ilerledi. Yunan birlikleri ve Rum siviller, Anadolu'dan çekildiler. 9 Eylül 1922 sabahı Ahmet Zeki Bey komutasındaki 2. Süvari Fırkası, ardından Mürsel Paşa komutasındaki 1. Süvari Fırkası birlikleri ile 5. Süvari Kolordusu Komutanı Mirliva Fahrettin Paşa komutasındaki birlikler İzmir'e girdi. Yunan bayrağı indirilerek yerine Türk bayrağı göndere çekildi.
Belkahve'den tarihi günü izleyen Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, yanında Fevzi ve İsmet Paşalar ile 10 Eylül sabahı İzmir'e geldi ve Fahrettin Paşa ile buluşarak Hükümet Konağı'na gitti. Konağın balkonundan, başarıyı millete mal eden bir konuşma yaptı.
İzmir'in kurtuluşu, Milli Mücadele'nin sona ererek Türk milletinin kurtuluşu ve bağımsızlığını elde edişinin simgesi oldu.
- Belli başlı öteki olaylar
5 Eylül
1669- Girit, Osmanlı İmparatorluğunca ilhak edildi.
1938- Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. Vasiyet, 28 Kasım 1938'de açıldı.
1939- İstanbul müzeleri, II. Dünya Savaşı nedeniyle kapatıldı.
1945- Çok partili düzene geçişin ilk partisi olan Milli Kalkınma Partisi kuruldu.
1950- Başvuru fazlalığı yüzünden üniversite giriş sınavı uygulaması başlatıldı.
1955- İstanbul Sultanahmet'te yeni Adliye Sarayı hizmete açıldı.
1960- Boksör Muhammed Ali (Cassius Clay), Roma Olimpiyatları'nda şampiyon oldu.
1963- 20-21 Mayıs'ta askeri darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesince idama mahkum edildi.
1972- "Filistinli Kara Eylül Hareketi" militanları, Olimpiyat Oyunları için Münih'e gelen İsrailli sporculara ateş açtı, bir sporcu öldü, biri ağır yaralandı, dokuz kişi rehin alındı.
1973- Devlet film arşivinde yangın çıktı, Atatürk'ün tek kopyalı filmleri yandı.
1973- Dünyanın en uzun kara yolu tüneli, İsviçre'nin St. Gotthard bölgesinde açıldı.
1990- Hükümete yurt dışına asker gönderme ve Türkiye'de yabancı asker bulundurma yetkisi veren teklif, TBMM'de kabul edildi.
1991- Nelson Mandela, Güney Afrika'da başkan seçildi.
2012- Afyonkarahisar'da askeri mühimmat deposunda patlama meydana geldi. Genelkurmay Başkanlığından yapılan açıklamada, patlamada 25 personelin şehit olduğu, 15 personelin yaralandığı açıklandı.
2016- Afganistan'ın başkenti Kabil'de arka arkaya düzenlenen iki intihar saldırısında 35 kişi hayatını kaybetti, 100'den fazla kişi yaralandı.
2019- Sudan'da Nisan 2019'daki askeri darbenin ardından 39 aylık geçiş döneminin ilk hükümeti kuruldu.
6 Eylül
1422- II. Murat, İstanbul kuşatmasını sona erdirdi.
1566- Osmanlı İmparatorluğu'nun en uzun süre tahtta kalan ve en büyük padişahı kabul edilen Kanuni Sultan Süleyman, Zigetvar Seferi sırasında 72 yaşında vefat etti.
1938- Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu kuruldu.
1960- Türk Milli Güreş Takımı, Roma Olimpiyatları'nda serbest güreşte 4 altın, 2 gümüş madalya aldı.
1962- Iğdır'da meydana gelen depremde 5 bin ev yıkıldı, 25 bin kişi evsiz kaldı.
1966- Yıldız Savaşları dizisi, NBC'de gösterilmeye başlandı.
1975- Diyarbakır Lice'deki depremde 2 bin 385 kişi öldü.
1977- Yumurtalık'tan dış ülkelere ilk petrol sevkiyatı başladı.
1980- Sovyetler Birliği, Güney Kore Havayolları'na ait Boeing 747 uçağını düşürdü, 249 kişi öldü.
1986- İstanbul'daki Neve Şalom Sinagogu'na düzenlenen terör saldırısında 22 kişi öldü, 4 kişi yaralandı.
1987- Cumhuriyet tarihinin 3. referandumunda, 1982 Anayasası ile eski siyasetçilere konulan yasağın kaldırılması oya sunuldu. YSK, sonuçları yüzde 50,16 "evet", yüzde 49,84 "hayır" olarak yasağın kaldırılması yönünde açıkladı.
1991- Ressam Fahrünnisa Zeyd, Ürdün'ün başkenti Amman'da öldü.
1998- Japon sinemasının büyük ustası Akira Kurosawa, 88 yaşında Tokyo'da öldü.
2004- İskenderun Körfezi'nde 4 yılı aşkın süredir bekletilen "MV Ulla" adlı gemi, taşıdığı 2 bin 200 ton "toksik atık" yüküyle battı.
2005- Mersin'in Erdemli ilçesi Ayaş beldesinde (Elausa Sebaste) kazı çalışması yapan Roma La Sapienza Üniversitesi ekibi, MS birinci yüzyılda Romalılarca yaptırıldığı sanılan, bölgenin en büyük tapınağını buldu.
2007- Pankreas kanseri tedavisi gören İtalyan tenor Luciano Pavarotti, 71 yaşında öldü.
2008- Ermenistan'ın başkenti Erivan'a giden Cumhurbaşkanı Gül, Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan ile bir araya geldi. (A) Milli Futbol Takımı, Gül ve Sarkisyan'ın izlediği 19. Dünya Kupası Avrupa elemeleri 5. Grup'taki ilk maçında Ermenistan'ı, Tuncay ve Semih'in golleriyle 2-0 yendi.
2010- İrlandalı rock grubu U2, İstanbul Atatürk Olimpiyat Stadı'nda konser verdi.
2011- Kahramanmaraş'ın doğal güzellikleri arasında yer alan Tekir beldesindeki Yeşilgöz Göleti'nde araştırma yapan ODTÜ Obruk Mağara Araştırma Grubu, Türkiye'nin en derin 5. mağarasını ortaya çıkardı.
2011- Türkistan'dan 1953'te Türkiye'ye göç eden "dünyanın en yaşlı kadını" 121 yaşındaki Gaışhıkaan Sıhıkaan, 58 yıl sonra verilen nüfus cüzdanıyla Türk vatandaşı oldu.
2013- Milli tenisçi İpek Soylu, ABD Açık Tenis Turnuvası'nda Belçikalı partneri Elise Mertens ile genç kızlarda çiftler kategorisinde yarı finale yükselerek tarihi bir başarıya imza attı.
2017- Sosyolog ve siyaset bilimci Prof. Dr. Şerif Mardin (90), İstanbul'da bir süredir tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi.
2019- İngiltere'de parlamentonun üst kanadı Lordlar Kamarası, ülkenin AB'den anlaşmasız ayrılmasının (Brexit) önünü kesecek tasarıyı onayladı.
7 Eylül
1533- İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth, Greenwich'te doğdu.
1822- Portekiz sömürgesi Brezilya bağımsızlığına kavuştu.
1909- Amerikalı yönetmen Elia Kazan İstanbul'da doğdu.
1923- İkdam, Akşam, İleri, Tercümanı Hakikat, Tevhidi Efkar, Tanin, Vatan ve Vakit gazeteleri, dizgici grevi nedeniyle çıkamayınca ortaklaşa "Müşterek" gazetesini yayımlamaya başladılar. Müşterek gazete iki hafta çıktı.
1936- İstanbul ve Ankara radyo şirketleri, satın alınarak devletleştirildi.
1936- Harp Okulu, İstanbul'dan Ankara'ya taşındı.
1938- Hatay Devleti Anayasası kabul edildi.
1946- Türkiye'de ilk büyük devalüasyon yapıldı. 1,83 TL olan ABD dolarının fiyatı, yüzde 54 artırılarak 2,83 TL'ye çıkarıldı.
1956- Birleşmiş Milletler tarafından, Köleliğin, Köle Ticaretinin ve Köleliğe Benzer Kurum ve Uygulamaların Kaldırılması Ek Sözleşmesi kabul edildi.
1977- İstanbul'da tüp gaz kuyrukları oluştu.
1982- Esenboğa katliamı sanığı Levon Ekmekçiyan, ilk celsede ölüm cezasına çarptırıldı.
1986- Şili'de Augusto Pinochet suikasta uğradı, beş koruması öldü.
2005- Türk sinemasının jönlerinden Efkan Efekan, akciğer kanseri tedavisi gördüğü hastanede 70 yaşında hayatını kaybetti.
2016- Uluslararası Uzay İstasyonu'nda 534 gün geçirerek "uzayda kesintisiz en uzun süre kalan Amerikalı" olan astronot Jeff Williams, dünyaya döndü.
2017- Türkiye'nin ilk kadın bakanı Türkan Akyol, tedavi gördüğü hastanede 89 yaşında hayatını kaybetti.
2020- Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'daki Ceza Mahkemesi, Cemal Kaşıkçı cinayetiyle ilgili davada yargılanan sanıklardan 5'ine 20'şer, birine 10, 2 kişiye de 7'şer yıl hapis cezası verdi.
2021- ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) Mars'a gönderdiği Persevarence keşif aracı, Mars'tan ilk kaya örneğini aldı.
8 Eylül
1529- Kanuni Sultan Süleyman Budapeşte'yi fethetti.
1609- Mimar sedefkar Mehmed Ağa, I. Ahmed'in isteği üzerine, Sultanahmed Külliyesi'nin inşasına başladı. Külliye, sekiz yıl sonra tamamlandı ve kullanıma sunuldu.
1862- Osmanlı Devleti ile Büyük Avrupa devletleri arasında İstanbul Protokolü imzalandı.
1931- Bulgaristan'da yayımlanan "Yüzellilikler"in gazetesi "Açık Söz" kapatıldı.
1946- Bulgaristan'da referandum sonucu monarşi sona erdi.
1951- 48 Birleşmiş Milletler üyesi ile Japonya arasında resmi barış anlaşması imzalandı.
1954- SEATO (Güney Asya Paktı) kuruldu.
1968- Balkan Atletizm Yarışmaları'nda maraton dalında İsmail Akçay birinci, Hüseyin Aktaş ikinci oldu.
1977- İkinci Milliyetçi Cephe hükümetinin ''Ekonomik İstikrar Önlemleri Paketi'' açıklandı.
2004- Kastamonu'nun Küre ilçesinde Etibank'a ait bakır madeninde tünel çalışmaları sırasında kaynak yapılırken gaz sıkışması sonucu çıkan yangında 19 işçi öldü, 19 işçi yaralandı.
2011- Alevi çalıştayları sonucunda alınan kararlar doğrultusunda Alevilik, din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarında yer aldı. Buna göre, 2011-2012 eğitim öğretim yılından itibaren ilköğretim 4. sınıftan lise son sınıfa kadar din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitaplarında Alevilik konusunun işlenmesine karar verildi.
2015- Iğdır'dan yola çıkan ve Dilucu Sınır Kapısı'nda görevli polis memurlarını taşıyan servis minibüsü ile koruma görevi yapan otomobilin, Aralık ilçesine bağlı Hasanhan köyü yakınlarından geçişi sırasında uzaktan kumandalı bomba patlatıldı. Saldırıda 13 polis şehit oldu, 4 polis yaralandı.
2016- MHP Milletvekili Meral Akşener, partisinden ihraç edildi.
2016- Gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla yaz saati uygulamasının her sene yıl boyu sürdürülmesine ilişkin karar, Resmi Gazete'de yayımlandı.
2017- Eski Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, eski Halk Bankası Genel Müdürü Süleyman Aslan, eski Halk Bankası Genel Müdür Yardımcısı Levent Balkan ile Abdullah Happani hakkında ABD'de tutuklama kararı çıkartıldı.
2020- Bosna Savaşı'nda (1992-1995) Boşnak sivillere karşı savaş suçu işlemekten aranan eski Sırp komutan Ratko Djurkovic, Bosna Hersek'in kuzeydoğusundaki Ugljevik kasabasında yakalandı.
2020- Hatay'ın Reyhanlı ilçesinde 2013'te 52 kişinin yaşamını yitirdiği terör saldırısının sorumlularından Ercan Bayat, Hatay'da yakalandı.
9 Eylül
1886- Bern Uluslararası Kopya Hakları (Copyrights) Konvansiyonu toplandı.
1921- Sakarya Savaşı'nda Mustafa Kemal Paşa, bazı komutanlarla "düşmanın mukavemetinin kırıldığı" Polatlı'nın kuzeyindeki Zafertepe'ye gelerek Yunanlıların durumunu inceledi.
1922- 30 Ağustos Zaferi'nin kazanılmasının ardından Yunan ordularını önüne katan Türk orduları, İzmir'e girdi.
1923- Halk Fırkası Tüzüğü onaylandı. Böylece CHP'nin kuruluşu gerçekleştirildi.
1933- İzmir Enternasyonal Fuarı'nın çekirdeğini oluşturan "9 Eylül Panayırı"nın ilki, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak tarafından açıldı.
1971- Boğaziçi Üniversitesi'nin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.
1974- Keban Baraj ve Hidroelektrik Santrali açıldı.
1974- 11. Antalya Film Şenliği'nde Altın Portakal Ödülü'nü Lütfü Ömer Akat'ın "Düğün" filmi aldı.
1976- Çin Halk Cumhuriyeti Lideri Mao Zedung öldü.
1982- Türkiye'nin Burgaz Konsolosluğu İdari Ataşesi Bora Süelkan, Ermeni teröristlerce öldürüldü.
1984- Sinema yönetmeni ve oyuncusu Yılmaz Güney, 47 yaşında Paris'te öldü.
1991- Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu yeniden faaliyete geçti.
1993- İsrail ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) birbirlerini tanımayı kabul etti.
1993- Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) kuruldu.
1995- Türkiye Güzeli Yeşim Palandüz, Dünya Güzeli seçildi. Palandüz'den önce, Keriman Halis 1932'de Dünya Güzeli seçilmişti.
2008- Pakistan'da suikasta kurban giden eski başbakanlardan muhalefet lideri Benazir Butto'nun eşi Ali Asıf Zerdari devlet başkanı oldu.
2009- İstanbul'da yaşanan sel felaketinde 26 kişi hayatını kaybetti.
2011- Gaziantep'te dünyanın en büyük mozaik müzesi niteliğini taşıyan Zeugma Müzesi açıldı.
2012- Irak mahkemesi, Irak Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık el-Haşimi ve korumalarından Ahmed Kahtan hakkında gıyaplarında idam kararı verdi.
2013- Alkollü içkilerin perakende satışının 22.00-06.00 saatlerinde yapılamayacağına ilişkin düzenleme yürürlüğe girdi.
2016- Kuzey Kore, nükleer savaş başlıklarının gücünü ölçmek için nükleer patlama denemesi yaptı. 10 kilotonluk güce sahip deneme 5,3 büyüklüğünde bir yer sarsıntısını tetikledi.
2019- Tiyatro oyun yazarı, yönetmeni, oyuncusu ve seslendirme sanatçısı Dinçer Sümer, 81 yaşında yaşamını yitirdi.
2020- Tuğgeneral Sezgin Erdoğan, İdlib'deki görevi sırasında rahatsızlanarak şehit oldu.
2020- Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) mensuplarının ifşa edilmesine ilişkin Odatv Genel Yayın Yönetmeni Barış Pehlivan'ın da arasında bulunduğu davada karar açıklandı. 3 sanığın "istihbarat faaliyeti ile ilgili bilgi ve belgeleri ifşa etmek" suçundan 4 yıl 8 ay 7'şer gün hapsine karar verilirken Barış Pehlivan ve Hülya Kılınç'ın da aynı suçtan 3 yıl 9'ar ay hapislerine hükmedildi.
2020- Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu Halil Kumova (64) , film çekimi için bulunduğu Malatya'da rahatsızlanarak kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti.
10 Eylül
1623- Sultan IV. Murat tahta çıktı.
1920- Türkiye Komünist Partisi (TKP) Bakü'de kuruldu.
1921- Sakarya Savaşı'nda Türk karşı taarruzu başlatıldı ve Duatepe alındı.
1943- İstanbul Kapalıçarşı'da çıkan yangında 200'den fazla dükkan yandı.
1970- ABD'nin Türkiye'de haşhaş ekimini yasaklama önerisi Mecliste reddedildi.
1974- İstanbul'da Haliç Köprüsü hizmete girdi.
1976- İstanbul'a gelmekte olan İngiliz Havayolları'na ait yolcu uçağı ile Yugoslav yolcu uçağı Zagreb yakınlarında çarpıştı, 25'i Türk 176 kişi öldü.
1981- Picasso'nun Guernica tablosu, 40 yıl sonra ABD'den İspanya'ya döndü.
2007- Pakistan'ın sürgündeki eski Başbakanı Navaz Şerif, yedi yıl aradan sonra ülkesine döndü. Havaalanında gözaltına alınan Şerif, daha sonra sınır dışı edildi.
2009- Şehir içi sabit telefon hizmetlerinin rekabete açılması ve sabit telefonlarda numara taşınabilirliği uygulaması başladı.
2015- KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ve Rum lider Nikos Anastasiadis, Lefkoşa'daki ara bölgede bulunan Ledra Palace Otel'de dini liderlerle bir araya geldi.
2017- DEAŞ'la mücadeleyi gerekçe gösteren ABD, Suriye'de terör örgütü PKK/PYD'ye 70 tır askeri yardım gönderdi.
2018- Ankara Merasim Sokak'ta 29 kişinin hayatını kaybettiği bombalı saldırıya ilişkin davada 6 sanığa 30'ar kez ağırlaştırılmış müebbet ve 1185'er yıl hapis cezası verildi.
2021- Rus enerji şirketi Gazprom, Kuzey Akım 2 Doğal Gaz Boru Hattı inşaatını tamamladığını duyurdu.
11 Eylül
1526- Macaristan'da Budin fethedildi.
1853- Elektrikli telgraf ilk kez kullanıldı.
1855- Osmanlı orduları, müttefikleriyle beraber Sivastopol'a girdi.
1923- Mustafa Kemal, Halk Fırkası Başkanlığına seçildi.
1926- Ankara, otomatik telefon işletmesine açıldı.
1944- Türkiye, Mihver devletlerinden gelebilecek sığınmacılara karşı sınırlarını kapattı.
1948- Pakistan Devlet Başkanı Muhammed Ali Cinnah öldü.
1954- Ankara'da "Kıbrıs Türktür Komitesi" kuruldu.
1957- Ankara'da sağanak sele yol açtı, 133 kişi öldü.
1970- Sovyetler Birliği liderlerinden Nikita Kruşçev öldü.
1973- Şili'nin sosyalist başkanı Salvador Allende, Augusto Pinochet önderliğindeki ordu tarafından devrildi. Yönetimi terk etmeyeceğini bildiren Allende, ordu güçlerince öldürüldü.
1996- Türkiye internet omurgası Turnet açıldı.
2000- Gazeteci ve sanatçı Ergun Köknar İstanbul'da öldü.
2001- Terör örgütü El Kaide, New York'taki Dünya Ticaret Merkezi'ne (İkiz Kuleler) ve ABD Savunma Bakanlığına (Pentagon) terör saldırısı düzenledi. 4 yolcu uçağın kaçırılarak yapılan terör saldırılarında uçaklardan ikisi İkiz Kuleler'e çarptı, bir diğer uçak başkent Washington'da Pentagon'u hedef alırken dördüncü uçak ise F-16'lar tarafından Pensilvanya kırsalında düşürüldü. İkiz Kuleler'de 2 bin 606 kişi, Pentagon'da 125 kişi ve kaçırılan uçaklarda ise 246 kişi hayatını kaybetti.
2004- Mısır İskenderiye Patriği Petros, Ortodoks Hristiyanlığın kutsal bölgesi Aynoraz yakınlarında kazada öldü. Olay yerinde 9 kişinin cesedi bulundu.
2007- Ankara'da Sıhhiye Katlı Otoparkı'nda patlayıcı yüklü bir minibüs bulundu. Patlayıcılar, yaklaşık üç saatte etkisiz hale getirildi.
2010- Türkiye'de AIDS hastalığına ilk teşhisi koyan ve bu hastalığa karşı yürüttüğü mücadeleyle tanınan Prof. Dr. Hüseyin Sipahioğlu, 87 yaşında yaşamını yitirdi.
2015- Suudi Arabistan'ın Mekke kentinde etkili olan fırtına nedeniyle Kabe'de bir vincin devrilmesi sonucu 107 kişi öldü, 238 kişi yaralandı. Kazada ölenlerden 4'ünün, yaralananlardan ise 19'unun Türk hacı adayı olduğu açıklandı.
2017- Bilim insanları, insan deri hücrelerini kök hücre durumuna getirmeden doğrudan motor nöronlara dönüştürdü.
2018- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan, merkezi Şikago'da bulunan Dünya Müslüman Hayırseverler Kongresince Londra'da düzenlenen Küresel Donörler Forumu kapsamında verilen "İnsani Hizmet Takdir Ödülü"ne layık görüldü. Erdoğan'a ödülünü Forum Başkanı Paul Palmer takdim etti.
2020- İçişleri Bakanlığınca Siirt'te 1003 personelin katılımıyla "Yıldırım-11 Herekol Operasyonu" başlatıldı.
2020- HDP Milletvekili Remziye Tosun'a Diyarbakır'da yargılandığı davada "silahlı terör örgütüne üye olmak" suçundan 10 yıl hapis cezası verildi.
2020- Kültür ve Turizm Bakanlığı desteğiyle, yönetmenliğini Maryna Er Gorbach ve Mehmet Bahadır Er'in yaptığı, TRT ortaklığında çekilen "Omar ve Biz" filmi, 16. Uluslararası Kazan Film Festivali'nde "En İyi Yönetmen" ve "En İyi Erkek Oyuncu" ödüllerini, Ankara Film Festivali'nde ise "En İyi Kurgu" ödülünü aldı.
2021- Genelkurmay Personel Başkanlığı, 28 Şubat davasında hüküm giyen, aralarında Çetin Doğan ve Çevik Bir'in de bulunduğu 13 emekli generalin rütbelerinin sökülmesine ilişkin idari işlemin yapıldığını Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesine bildirdi.
Kaynak:
