ANKARA (AA) - Cumhuriyet tarihinin çok partili siyasal yaşama geçişteki ikinci denemesi Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF), 12 Ağustos 1930'da kuruldu.
Paris Büyükelçisi Ali Fethi (Okyar) Bey, Türkiye'ye dönüşünde, Atatürk'ün isteğiyle SCF'yi kurdu. SCF, Terakkiperver Cumhuriyet Partisi (17 Kasım 1924 - 5 Haziran 1925) denemesinden sonra, Cumhuriyet tarihinde kurulan ikinci muhalefet partisiydi. SCF'nin kuruluşu, Türkiye'nin çok partili siyasal yaşama geçişinde önemli deneme olarak kabul ediliyor.
SCF'nin programında, Cumhuriyet ilkelerine bağlılık vurgulanıyor, özellikle ekonomik ilkeler konusunda Cumhuriyet Halk Fırkası'ndan (CHF) ayrılıyordu.
Programda özel girişimciliğe ağırlık verilirken, yabancı sermayenin ülkeye girmesinin özendirilmesi isteniyordu. Ayrıca partinin cumhuriyetçi, milliyetçi ve laiklik ilkesine bağlı olduğu vurgulanıyor, ekonomik yaşamda sürekli devlet müdahalesine karşı çıkılıyordu.
Fethi (Okyar) Bey'in başkanlığında örgütlenen parti, özellikle kıyı bölgelerinde ilgi gördü. Partideki bazı isimler daha sonra Demokrat Parti'nin (DP) kuruluşunda da yer alacaktı. Bunlar arasında Aydın il başkanlığını üstlenen Adnan Menderes de bulunuyordu.
SCF'nin gördüğü ilgi, başta CHF yönetimi olmak üzere değişik çevrelerde rahatsızlık yarattı, Atatürk karşıtlarının bu partide toplanmaya başladığı tartışmaları başladı. SCF yönetimi, bu sürecin sonunda, 17 Kasım 1930'da partinin feshini kararlaştırdı.
- AK Parti 21 yılı geride bıraktı
Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde oluşturulan "Erdemliler Hareketi", 2001'de "AK Parti" adıyla siyaset sahnesindeki yerini aldı. Erdoğan'ın da Kurucular Kurulu'nda bulunduğu AK Parti, Türkiye'nin 39. partisi oldu.
Partinin kuruluşuna ilişkin dilekçe 14 Ağustos 2001'de İçişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği'ne verildi.
Aynı gün partinin temel ilkeleri, 74 kurucu üye ve partiyi destekleyen bağımsız milletvekillerinin katılımıyla Ankara'da bir otelde düzenlenen programda açıklandı.
Belli başlı diğer olaylar:
8 Ağustos
1928 - İstanbul Taksim'de İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica'nın yaptığı "Cumhuriyet Anıtı" törenle açıldı.
1949 - Avrupa Konseyi, ilk toplantısını Strazburg'da yaptı. Türkiye, Avrupa Konseyine kabul edildi.
1951 - CHP'nin mallarının Hazineye devrini öngören yasa kabul edildi. Halkevleri kapatıldı.
1963 - ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği, nükleer denemelerin durdurulması konusunda yaptıkları antlaşmayı Rusya Kremlin'de imzaladı.
1964 - Kıbrıs'a düzenlenen harekat sırasında uçağı isabet alan Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel paraşütle atladı. Yaralanan Topel, Kıbrıs Rum kesimindeki hastanede şehit oldu.
1981 - Türkiye'nin ilk turizm havaalanı Dalaman açıldı.
1988 - İran-Irak Savaşı'nda ateşkes ilan edildi.
2013 - Fenerbahçeli yüzücü Serkan Atasay, İtalya'nın Torino kentinde düzenlenen Dünya Masterlar Oyunları'nda 40-44 yaş grubunda, 50 metre sırtüstünde dünya rekoru kırdı.
2015 - ABD'li kadın yüzücü Katie Ledecky, 16. Dünya Su Sporları Şampiyonası'nda 800 metrede aldığı altın madalyayla aynı şampiyonada 200, 400, 800 ve 1500 metre serbestte altın madalya kazanan ilk isim oldu.
2018- Kızılay'da bulunan eski Başbakanlık binası, Adalet Bakanlığına tahsis edildi. Tarihi anlara şahitlik eden Başbakanlık makam katının müze olarak korunması kararı alındı.
2018 - Çin, ABD'nin 16 milyar dolar tutarındaki Çin mallarına getirdiği vergilere misilleme olarak 16 milyar dolar tutarındaki ABD menşeli ürüne yüzde 25 ilave vergi getirildiğini açıkladı.
2021- Barcelona'nın altyapısından yetişen Arjantili futbolcu Lionel Messi, 17 sezon formasını giydiği takımına 21 yıl sonra gözyaşlarıyla veda etti. Messi, Barcelona formasıyla 672 kez rakip fileleri havalandırmış, 6 kez Altın Top (Ballon d'Or) ödülünü kazanmıştı.
9 Ağustos
1543- Osmanlı orduları Estergon Kalesi'ni fethetti.
1915- Anafartalar Grubu Komutanı Miralay Mustafa Kemal Paşa komutasındaki ordu, Conkbayırı'nda İtilaf Devletleri ordularını yendi. Birinci Anafartalar Zaferi kazanıldı.
1915- Barbaros Hayrettin zırhlısı, Bolayır önlerinde E-11 düşman denizaltısı tarafından batırıldı.
1928- Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, İstanbul Sarayburnu Parkı'nda CHP'nin düzenlediği gecede yeni Türk harflerini tanıttı.
1936- Berlin Olimpiyatları'nda milli güreşçi Yaşar Erkan, 62 kiloda şampiyon oldu.
1945- ABD, ikinci atom bombasını Nagazaki'ye attı, 37 bin kişi öldü, 40 bin kişi yaralandı.
1954- Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında "Balkan Paktı" adı verilen ittifak kuruldu.
1974- ABD Başkanı Richard M. Nixon, "Watergate" skandalının yarattığı kamuoyu baskısı sonucu istifa etti. Nixon, istifa eden ilk ABD Başkanı oldu. Başkanlık görevini, yardımcısı Gerald Ford devraldı.
1976- Çin Halk Cumhuriyeti lideri Mao yaşamını yitirdi.
1980- Kahramanmaraş olayları davası sonuçlandı, 22 kişiye idam cezası verildi.
1997- Elli dört gazeteci cemiyeti ile derneğinin oluşturduğu Gazeteciler Federasyonu kuruldu.
2009- İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, ikinci "Ergenekon" davası ile iddianamesini 5 Ağustos'ta kabul ettiği üçüncü "Ergenekon" davasının birleştirilmesini kararlaştırdı.
2011- Akdeniz Üniversitesi, dünyanın ilk rahim naklini gerçekleştirdiklerini duyurdu.
2013- Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta bir Türk pilot ve yardımcısı kaçırıldı. Türk pilot ve yardımcısını kaçıranlar, Suriye'de rehin tutulan 9 Lübnanlının serbest bırakılması talebinde bulundu.
2015- Gazeteci-yazar, ressam Fikret Otyam, Antalya'da tedavi gördüğü hastanede 89 yaşında hayatını kaybetti.
10 Ağustos
1876- Padişah V. Murat, akli dengesini yitirdiği gerekçesiyle tahttan indirildi.
1914- İngiliz donanmasından kaçan Alman zırhlıları "Goeben" ve "Breslau", Çanakkale'den geçerek Osmanlı devletine sığındı. Satın alındığı açıklanan bu zırhlılara "Yavuz" ve "Midilli" adları verildi.
1920- İstanbul Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında Sevr Antlaşması imzalandı.
1920- Ankara'da "Yenigün" gazetesi yayımlanmaya başladı.
1950- Bulgaristan'da uygulanan asimilasyon politikası üzerine Türkiye'ye göç başladı. 1951'e kadar 150 binden fazla Türk göç etti.
1954- Murat Güler, Manş Denizi'ni yüzerek geçen ilk Türk yüzücüsü oldu.
1982- Ermeni asıllı Türk vatandaşı Artin Penik, terör örgütü ASALA'yı protesto etmek için Taksim Meydanı'nda kendini yaktı.
1994- Türkiye'nin ilk uydusu Türksat 1B, Fransız Guyanası'ndaki Kourou Üssü'nden fırlatıldı ve geçici yörüngesine oturdu. Böylece Türkiye, uzayda uydusu olan 18 ülke arasına girdi.
2006- DİSK'in kurucularından ve eski Genel Başkanı Kemal Nebioğlu vefat etti.
2007- TBMM Genel Kurulunda, CHP'den Güldal Mumcu ile MHP'den Meral Akşener, 38 yıl aradan sonra kadın başkan vekilliği görevine seçildi.
2011- "Kamuoyunu yönlendirme amaçlı internet siteleri" davasında, haklarında yakalama emri çıkarılan 14 sanıktan 1. Ordu Komutanı emekli Orgeneral Hasan Iğsız, çıkarıldığı mahkemece tutuklandı.
2015- Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından, haklarında "örgüt kurma" iddiasıyla yakalama kararı çıkarılan eski savcılar Zekeriya Öz ile Celal Kara, Gürcistan üzerinden Ermenistan'a geçti. Firari savcıların daha sonra Almanya'ya gittikleri öğrenildi.
2016- Gözaltına alındıktan sonra adli kontrol kararıyla serbest bırakılması sonrası Bulgaristan'a kaçan FETÖ'nün "para kasası" olarak nitelenen örgüt üyesi Abdullah Büyük, Türkiye'ye iade edildi.
2018- ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye'ye yönelik çelik ve alüminyum için gümrük vergilerini iki katına çıkardığını duyurdu.
11 Ağustos
1473- Fatih Sultan Mehmet'in komuta ettiği Osmanlı ordusu, Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan komutasındaki orduyu yenerek Akkoyunlu Beyliği'ne son verdi.
1480- Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, İtalya'nın Otranto Limanı'nı zapt etti.
1923- İsmet İnönü, Lozan Anlaşması'nı imzaladığı kalemi, İstanbul Üniversitesine armağan etti.
1929- Türk Yerli Mallar Sergisi, Galatasaray Lisesi'nde açıldı.
1934- "Alkatraz Kuşçusu" filmine konu olan, ABD'de San Francisco'daki Alkatraz Adası hapishanesi hizmete girdi.
1952- Ürdün Meclisi, şizofreni hastalığı nedeniyle tahtta kalması sakıncalı görülen Kral Tallal'ın yerine oğlu Veliaht Prens Hüseyin'i kral seçti.
1961- Yassıada duruşmaları 9 ay 25 gün sonra sona erdi.
1961- İstanbul'da 92 yıldır hizmet veren tramvaylar kaldırıldı.
1980- Çin'de Mao dönemi resmen tarihe karıştı. Komünist Partisi Merkez Komitesi, Mao ile ilgili tüm resim, demeç ve afişleri yasakladı.
1999- Bin yılın son güneş tutulması gerçekleşti.
2005- Çanakkale'deki Troya Antik Kenti'nin 18 yıllık kazı heyeti başkanı Prof. Dr. Manfred Osman Korfmann, 63 yaşında Almanya'da öldü.
2009- Sinema ve tiyatro oyuncusu 67 yaşındaki Aykut Oray, Köyceğiz'de kaldığı otelde ölü bulundu.
2012- İran'ın batısında 6,0 ve 6,2 şiddetinde meydana gelen depremlerde 306 kişi hayatını kaybetti.
2016- Sakarya'da, FETÖ'nün darbe girişimine ilişkin soruşturma kapsamında eski milletvekili Hakan Şükür hakkında "silahlı terör örgütüne üye olmak" suçundan resen yakalama kararı çıkarıldı.
2016- Niğde'de Kınık Höyük'te yapılan kazı çalışmalarında Pers dönemine ait 2 bin 500 yıllık tapınak bulundu.
2017- Trabzon'un Maçka ilçesi kırsalında,16 yaşındaki Eren Bülbül, evden erzak çalan teröristlerin yerini güvenlik güçlerine gösterirken bölücü örgüt mensupları tarafından vurularak şehit edildi. Bülbül, özellikle sosyal medyada yaptığı "Biri de demiyor ki 'İyi ki varsın Eren" paylaşımının ardından, eli kanlı teröristlerin çocuk kurbanları arasında sembol isim olarak yerini aldı.
2017- ABD'nin Kaliforniya eyaletinde federal mahkeme, başörtüsü nedeniyle dini ayrımcılığa uğrayan Müslüman kadına 85 bin dolar tazminat ödenmesine karar verdi.
12 Ağustos
1851- İlk düz dikiş makinesini 1850'de Boston'da imal eden Isaac Singer, buluşunun patentini aldı.
1877- Thomas Alva Edison, "Edisonphon" adını verdiği ilkel gramofonu geliştirdi.
1908- Ford marka ilk otomobil üretildi.
1910- İstanbul Moda'da ilk tenis kortu açıldı.
1930- Eski başbakanlardan Paris Büyükelçisi Ali Fethi (Okyar) Bey, "Serbest Cumhuriyet Fırkası"nı kurdu.
1953- Sovyetler Birliği ilk hidrojen bombasını gizlice denedi.
1955- Çağdaş Alman edebiyatının önde gelen isimlerinden yazar Thomas Mann 80 yaşında hayata veda etti.
1960- İlk Amerikan haberleşme uydusu "Echo One", Cape Canaveral'dan fırlatıldı.
1964- "007 James Bond"un yaratıcısı, yazar Ian Fleming 56 yaşında öldü.
1998- Devlet İstatistik Enstitüsü, 30 Kasım 1997'de yapılan genel nüfus sayımının sonucunun 62 milyon 870 bin 30 olduğunu açıkladı.
1999- Şair Can Yücel, 73 yaşında İzmir'de yaşama veda etti.
2000- Rus Kursk denizaltısı, Barents Denizi'nde 112 mürettebatıyla battı.
2000- Tiyatro ve sinema sanatçısı Güzin Özipek 75 yaşında hayatını kaybetti.
2008- Terör örgütü DHKP/C'nin elebaşı Dursun Karataş'ın avukatı Taylan Tanay, müvekkilinin 11 Ağustos'ta Hollanda'da öldüğünü açıkladı.
2021- Antalya'nın Manavgat ilçesinde 28 Temmuz'da başlayan ve daha sonra Muğla ve Isparta'nın da aralarında bulunduğu 54 ilde görülen orman yangınlarının kontrol altına alındığı açıklandı.
13 Ağustos
1910- Modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale, İngiltere'de 90 yaşında hayatını kaybetti.
1923- Mustafa Kemal, yeniden Büyük Millet Meclisi Başkanı seçildi.
1961- Doğu Almanya yönetimi, Batı'ya kaçışları önlemek için Berlin sınırını dikenli tellerle kapattı. 20 Ağustos'ta bu tellerin yerine daha sonra "Utanç Duvarı" denilecek beton duvar örülmeye başlandı.
1966- Çin'de Mao, "Kültür Devrimi"ni ilan etti.
1993- Eski Cumhuriyet Senatosu başkanlarından Tekin Arıburun 90 yaşında öldü.
1999- Uluslararası tahkim yolunu açan anayasa değişikliği kabul edildi.
2003- Sinemanın karakter oyuncusu Kazım Kartal 67 yaşında yaşamını yitirdi.
2007- Dünyanın en yaşlı insanı olarak bilinen, 4 Ocak 1893 doğumlu 114 yaşındaki Japon Yone Minagava "yaşlılıktan" öldü.
2011- Türkiye, 2020 Olimpiyat Oyunları'nı düzenlemek için adaylığını resmen açıkladı.
2015- DEAŞ, Irak'ın başkenti Bağdat'ta, Şiilerin yoğunlukta yaşadığı Sadr semtinde pazar yerine bomba yüklü tırla saldırı düzenledi. Saldırıda 45 kişi öldü, 105 kişi yaralandı.
2017- Yeşilçam'ın unutulmaz oyuncuları arasında gösterilen Kuzey Vargın, Marmaris'te tedavi gördüğü hastanede 77 yaşında hayatını kaybetti.
2018- İsrail, 2010'dan bu yana dünyanın farklı ülkelerinden Filistin'e gönderilen ancak alıcılarına ulaşmasına izin vermeyerek el koyduğu tonlarca postayı yıllar sonra Filistin hükümetine teslim etti.
14 Ağustos
1893- Dünyada ilk kez Fransa'da otomobillere plaka takıldı.
1908- Türk Basın Birliği kuruldu.
1908- İngiltere'nin Folkstone kentinde, dünyada ilk kez uluslararası güzellik yarışması düzenlendi.
1934- Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları Genel Müdürlüğü (SEKA) kuruldu. Paşabahçe Cam Fabrikasının temeli atıldı.
1941- ABD Başkanı Franklin Roosevelt ve İngiltere Başbakanı Winston Churchill, Atlantik Sözleşmesi'ni yayımladı.
1945- II. Dünya Savaşı sonunda Japonya, kayıtsız şartsız teslim oldu. İmparator Hirohito, ülkesinin teslim olduğunu açıkladı.
1947- İngiltere, Hindistan'a bağımsızlık verdi. Hindistan'daki Müslüman Birliği lideri Muhammed Ali Cinnah ve Kongre Partisi lideri Pandit Nehru'nun Hindistan'ın paylaşımına ilişkin İngiliz planını kabul etmesinin ardından ülke ikiye ayrıldı ve bağımsız Pakistan devleti kuruldu.
1956- Alman yazar Bertolt Brecht 58 yaşında hayatını kaybetti.
1974- İkinci Kıbrıs Barış Harekatı başladı.
1974- Rumlar, ANKA Ajansı muhabiri Adem Yavuz'u tutsak aldı. Gözleri bağlıyken ateş edilerek yaralanan Yavuz, 26 Ağustos'ta Adana'da hastanede hayatını kaybetti.
2001- Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki "Erdemliler Hareketi", "AK Parti" adıyla siyaset sahnesine girdi.
2005- SKY Türk televizyonu ana haber spikeri Mehmet Tacettinoğlu, Uşak'ın Pınarbaşı beldesi yakınlarındaki trafik kazasında 37 yaşında vefat etti.
2005- 121 kişinin bulunduğu, Boeing 737 tipi Kıbrıs Rum kesimi yolcu uçağı Atina yakınlarında, iki gün sonra da 152 yolcu taşıyan Kolombiya uçağı Venezuela'nın kuzeybatısında düştü. İki kazadan da kurtulan olmadı.
2015- ABD, 54 yıl sonra Küba'nın başkenti Havana'daki büyükelçiliğini resmen açarak bayrağını yeniden göndere çekti.
2016- Takipsizlikle sonuçlanan "17 Aralık soruşturmasında usulsüzlük yapıldığı ve kumpas kurulduğu" iddiasıyla yürütülen soruşturma kapsamında, aralarında Fetullah Gülen ve eski emniyet müdürlerinin de bulunduğu 67 şüpheli hakkında hazırlanan iddianame, mahkemece kabul edildi.
Kaynak:
