RABAT (AA) - SAİD EL-HALTI - Fas ile İsrail arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden başlatılmasına yönelik anlaşmanın ikinci yılında artan resmi ziyaretlerin gölgesinde normalleşme sürecinin ivme kazandığı görülüyor.
Fas ile İsrail arasında 2020 sonlarında diplomatik ilişkilerin normalleştirilmesi kapsamında imzalanan anlaşmaların ardından ilk yıl (2021) iki ülke arasında düşük seviyede bir yakınlaşma gözlemlendi.
Taraflar ilk yılın ardından aralarındaki iş birliği sürecinin hızını, ekonomi, ticaret, siyaset, askeri, kültürel, bilimsel ve hatta spor gibi çeşitli alanlarda artırmaya başladı.
Bu yılın ilk yedi ayında, İsrailli 5 bakanın yanı sıra iki askeri yetkili ve ekonomi alanında yetkili isimler Rabat'ı ziyaret etti. Ziyaretler, iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirmesi ile İsrail-ABD-Fas'ın 2020 sonlarında imzalanan üçlü anlaşmaların uygulanması konularında görüşmeler yapmak için gerçekleştirildi.
İsrailli bakan ve yetkililerin, 2022'de Rabat'a yaptığı ziyaretlerinden öne çıkanları şöyle sıralanabilir:
- 22 Şubat
İsrail Ekonomi Bakanı Orna Barbivai, şubatta Fas'a alışılmışın dışında bir ziyaret gerçekleştirdi.
Barbivai, görüşmeler kapsamında, Faslı bakanlar ve yetkililer ile bazı anlaşmalar imzaladı.
Bunlar arasında Fas Sanayi ve Ticaret Bakanı Riyad Mezzur ile ticari ve ekonomik ilişkilerin kurulması ve hızlandırılması için imzalanan önemli bir anlaşma da bulunuyordu.
- 23 Mart
Fas ile İsrail'in "Havacılık ve Uzay Sanayisi Şirketi" arasında 23 Mart'ta havacılık endüstrisinde ikili iş birliğini ve ortak yatırımları güçlendirmeyi amaçlayan bir anlaşma imzalandı.
Taraflar arasında imzalanan uzun vadeli mutabakat zaptı, Fas Sanayi ve Ticaret Bakanı Riyad Mezzur ile İsrail Havacılık ve Uzay Sanayisi Şirketi Başkanı Amir Peretz tarafından imzalandı.
Peretz, o dönemde Fas'a birkaç günlük bir ziyaret gerçekleştirdi.
- 25 Mayıs
"Başarılı" olarak nitelenen ziyaretlerden biri de İsrail İnovasyon, Bilim ve Teknoloji Bakanı Orit Farkash Hacohen'in mayıs sonlarında Rabat'a gerçekleştirdiği ziyaretti.
Hacohen, ziyaret kapsamında Fas Yüksek Öğrenim, Bilimsel Araştırma ve İnovasyon Bakanı Abdullatif Miravi ile görüşmeler gerçekleştirdi. Bu ziyaret çerçevesinde Fas ve İsrail arasında bilimsel araştırma ile teknoloji alanında mutabakat zaptı imzalandı.
Söz konusu mutabakat zaptının her iki ülkedeki üniversite kurumları arasında yakınlaşma ile uzmanlık ve deneyim alışverişini teşvik edeceği kaydedildi.
- 20 Haziran
İsrail İçişleri Bakanı Ayelet Şaked, 20 Haziran'da iki ülke arasındaki karşılıklı çıkar alanlarındaki iş birliğini görüşmek üzere Fas'a resmi ziyaret gerçekleştirdi.
Şaked, ziyaret kapsamında Faslı mevkidaşı Abdulvafi Leftit'in yanı sıra Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita ve üst düzey yetkililerle bir araya geldi.
- 18 Temmuz
İsrail Genelkurmay Başkanı Aviv Kohavi, 18 Temmuz'da Fas'a "iki ülke tarihinde ilk" olarak nitelendirilen resmi bir ziyaret gerçekleştirdi.
Kohavi, Rabat ziyareti kapsamında Fas Savunma Bakanlığından Sorumlu Bakan Abdullatif Ludeyi ve ordudan üst düzey yetkililerle bir araya geldi.
Görüşmelerde, savunma sanayisi alanında İsrail'le ortak projeler oluşturulması ve iki taraf arasında askeri ilişkilerin geliştirilmesi konuları ele alındı.
- 25 Temmuz
25 Temmuz'da İsrailli iki bakanın Fas'a eş zamanlı ziyaretine tanık olundu. İsrail Bölgesel İş Birliği Bakanı Issawi Frej ile İsrail Adalet Bakanı Gideon Sa'ar ülkeyi ziyaret etti.
İsrail Adalet Bakanı Sa'ar, Faslı mevkidaşı Abdullatif Vehbi ile adalet bakanlıkları arasında iş birliğine yönelik mutabakat zaptı imzaladı.
Bölgesel İş Birliği Bakanı Frej de belediyelerin yönetiminde iş birliğine ilişkin mutabakat zaptı imzaladı. Frej, İsrail hükümetinde Fas'ı ziyaret eden ilk Arap bakan oldu.
- Fas ve İsrail'in yoğunlaşan ilişkileri
Rabat ile Tel Aviv arasındaki düşük düzeyli ilişkiler, 1993'te Filistin Kurtuluş Örgütü ile İsrail arasında imzalanan Oslo Anlaşması'nın ardından başlamış ancak 2. İntifada'nın patlak vermesi sonrasında 2002'de Fas bu ilişkileri durdurmuştu.
Fas Kralı 6. Muhammed 10 Aralık 2020'de, İsrail ile ilişkilerin "en yakın zamanda" kurulacağını açıklamış, eski ABD Başkanı Donald Trump da aynı gün Fas ile İsrail'in tam diplomatik ilişki kurulmasına yönelik anlaşmaya vardığını ve Batı Sahra'da Fas'ın hakimiyetini tanıdıklarına dair bir bildirge imzaladığını duyurmuştu.
Fas ile İsrail, 22 Aralık 2020'de diplomatik ilişkilerin normalleştirilmesi kapsamında 4 anlaşma imzalamıştı.
Tel Aviv yönetimi tarafından Ocak 2021'de Fas'a geçici misyon şefi olarak atanan İsrail'in eski Kahire Büyükelçisi David Govrin, 11 Ekim 2021'de daimi Rabat Büyükelçiliği görevine getirilmişti.
Anlaşmaların ardından, İsrail'den dönemin Dışişleri Bakanı Yair Lapid ve Savunma Bakanı Benny Gantz da 2021'de Rabat'a ilk resmi ziyaretlerini gerçekleştirmişti.
Kaynak:
