İSTANBUL (AA) - MUSTAFA DALA - Avrupa ülkeleri Rusya-Ukrayna savaşından kaynaklı enerji krizinin gölgesinde kış gelmeden doğal gaz tedarikini artırmaya çalışırken, önemli miktarda gaz rezervine sahip Körfez ülkelerinin Katar dışında ihracat kapasitelerinin sınırlı olması akıllarda arz-talep dengesine ilişkin soru işaretleri oluşturuyor.
Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Umman, Katar ve Kuveyt'in yer aldığı altı Körfez İşbirliği Konseyi ülkesinin her birinin kapasitesi, doğal gaz rezervleri, üretim ve ihracat rakamları farklılık gösteriyor.
Katar dışındaki Körfez ülkeleri, son dönemlerde artan doğal gaz ihtiyacını karşılamakta zorlanıyor; hatta çözüm olarak gazı ithal edip sıvılaştırdıktan sonra yeniden başka piyasalara ihraç etmeye başvuruyor.
- Katar doğal gaz ihracatında Asya'yı önceliyor
Katar sadece Arap dünyasının en büyük gaz ihracatçısı değil aynı zamanda Rusya ve İran'dan sonra dünyadaki en büyük gaz rezervine sahip üçüncü ülke.
Cezayir rezervlerinin 5 katı, Mısır'ın da 13 katı kadar doğal gaz rezervine sahip olan Katar'ın 842,62 trilyon fit küplük doğal gaz rezervi bulunuyor.
British Petroleum (BP) verilerine göre, Katar küçük bir alanda sahip olduğu bu devasa rezervden 2021'de 177 milyar metreküp doğal gaz üretti.
Avrupa'ya büyük miktarda doğal gaz ihraç eden tek Körfez ülkesi konumunda bulunan Katar, Avrupa ülkelerine ihracatını 2021'de yüzde 65'in üzerinde artırdı.
Katar, Avrupa'daki en büyük müşterisi İngiltere'ye bu sene şimdiye kadar 408 bin ton, İtalya'ya ise 340 bin tonun üzerinde doğal gaz ihraç etti.
Ancak Alman Der Spiegel dergisine göre bu miktarlar yeterli değil. Avrupa Birliği (AB) günde yaklaşık 1 milyar metreküp gaza ihtiyaç duyarken, Katar'ın Avrupa'ya temin ettiği miktar günde 60 bin metreküpü geçmiyor.
Bunun başlıca nedeni ise, Katar'ın ihracatının yüzde 90'ını Hindistan (886 bin ton), Pakistan (yaklaşık 600 bin ton), Güney Kore (526 bin ton) ve Çin'e (390 bin ton) yapıyor olması.
- Suudi Arabistan kaya gazıyla pazara girmeyi hedefliyor
Körfez ülkelerinde doğal gaz konusundaki paradokslardan biri, Suudi Arabistan'ın 333 trilyon fit küp (tarafsız bölgenin rezervleri dahil) gibi büyük bir doğal gaz rezervine sahip olması ve üretiminin, Cezayir, Mısır ve Nijerya'nın ürettiği 117,3 milyar metreküplük hacmi aşmasına rağmen 2021'de hiç doğal gaz ihraç etmemesi.
Suudi Arabistan, doğal gaz rezervleri açısından Arap dünyasında ikinci, küresel ölçekte sekizinci ve üretim açısından dünyada altıncı sırada yer alıyor. Ancak küresel gaz piyasasında büyüklük açısından önemli bir yer teşkil etmiyor ve gelecek kış Avrupa'nın imdadına yetişebilecek bir fazlalığa sahip değil.
Suudi Arabistan'ın petrol sektörüne yatırım yapmaya odaklanması, kendi iç ihtiyaçlarını karşılama çizgisi dışında gaz sektörüne fazla önem vermemesine neden oldu.
Ancak Riyad, 2030 vizyonu çerçevesinde ülkenin güneydoğusundaki İhsa bölgesinde yer alan El-Cafura gaz sahası projesini tamamlayarak doğal gaz ihraç eden ülkeler kulübüne dahil olmayı hedefliyor.
El-Cafura gaz sahası projesi, 110 milyar dolarlık yatırım gerektiren 200 trilyon fit küp olarak tahmin edilen kaya gazı rezervini içeriyor.
- BAE'deki ithalat ve ihracat çelişkisi
BAE'nin hikayesi Suudi Arabistan'dan biraz farklı olsa da içinde bir yine paradoks barındırıyor. BAE'nin doğal gaz rezervlerinin 272,83 trilyon fit küp olduğu tahmin ediliyor, bu da Cezayir ve Mısır'ın toplam rezervinden daha büyük olduğu anlamına geliyor.
Ettaqa internet sitesine göre, BAE 2021'de 57 milyar metreküp gaz üretti. Bu miktar az değil; gaz ihraç eden ülkelerden Libya'nın üretiminin 4 katını aşıyor, ancak tüketimi karşılamıyor.
BAE, 2021'de yaklaşık 1,7 milyar metreküp, 2020'de ise 1,6 milyar metreküp gaz ithal etti. Bu Körfez ülkesi, 2016'da 4,2 milyar metreküple tarihinin en yüksek gaz ithalatına tanık oldu.
Öte yandan BAE, 2021'de çoğunluğu Hindistan ve Japonya'ya yönelik olmak üzere yaklaşık 8,8 milyar metreküp sıvılaştırılmış gaz ihraç etti.
BAE'nin sıvılaştırılmış gaz ihracatı, kendi kendine yeterli olduğu anlamına gelmiyor. Bu ülke, doğal gaz ile sıvılaştırılmış gaz arasındaki fiyat farkının yüzde 50 ile 70 arasında değiştiğini bilerek ithal ettiği doğal gazı sıvılaştırıp ihraç ediyor.
Abu Dabi, 2030'a kadar kendi kendine yeterliliği sağlayabilmek adına gaz sektörüne 20 milyar dolar yatırım yapmayı planlıyor.
- Umman, Katar gazını ihracata dönüştürüyor
Umman'ın doğal gaz rezervleri, Katar, Suudi Arabistan ve BAE kadar büyük olmasa da az da sayılmaz.
2021'in sonunda ülkenin rezervlerinin 23 trilyon fit küpe ulaştığı kaydedildi. Bu da Moritanya ve Senegal arasındaki ortak Es-Sulehfa/Ahmim sahasının rezervlerinden biraz daha azına tekabül ediyor.
Gaz üretimi de orta büyüklükte olan Umman'da 2020'de 41,8 milyar metreküp üretim gerçekleşirken tüketim 46,5 milyar metreküpü buldu. Bu da ülkeyi aradaki açığı kapatmak için ithalata zorladı.
BAE örneğindeki gibi doğal gazdaki açık, Umman'ın sıvılaştırılmış gaz ihracatını engellemedi. Umman, Katar'ın Kuzey Sahasını BAE ve Umman'a bağlayan Dolphin boru hattı aracılığıyla Katar'dan ucuz doğal gaz ithal ediyor, bir kısmını sıvılaştırıp yeniden ihraç ediyor.
Umman'ın 2022'nin ilk çeyreğindeki sıvılaştırılmış gaz ihracatı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11,5 artışla yaklaşık 2,9 milyon tona ulaştı.
- En büyük ithalatçı Kuveyt
Kuveyt'in 63 trilyon fit küplük gaz rezervi, Mısır'ınkiyle eşdeğer. Mısır'ın nüfusu kendisinden 22 kat daha fazla olmasına rağmen Kuveyt gaz ithalatına başvuruyor.
Elektrik üretiminde petrole güvenen ve onlarca yıldır gazdan faydalanmayı ihmal eden Kuveyt, 2017'de 17,4 milyar metreküp gaz üretti.
BP'ye göre, Kuveyt 2021'de yaklaşık 7,7 milyar metreküp gaz ithal etti. Bu da onu Körfez ülkeleri arasında gaz ithalatı listesinde ilk sıraya taşıdı.
- En az rezerve sahip ülke Bahreyn
BP, 2020'nin sonuna kadar Bahreyn'in onaylanmış gaz rezervlerinin 2,3 trilyon fit küp olduğunu belirtiyor. Bu verilere göre gaz rezervleri açısından Bahreyn, Körfez ülkeleri arasında sonuncu sırada yer alıyor.
Bahreyn, 2020'de 17,2 milyar metreküp gaz üretimi yaptı. Bu miktar, özellikle gaz sahalarındaki üretimin gerilemesinin ardından Bahreyn'in kendi tüketimi için bile yeterli değil.
Bu nedenle Bahreyn, sıvılaştırılmış doğal gaz ithal etmek durumunda kalıyor.
Sonuç olarak bu rakamlara bakıldığında AB'ye ihracatını artırabilecek tek Körfez ülkesinin Katar olduğu görülüyor. Ancak Katar'ın Avrupa'ya yönelik arzından artış olmasına rağmen yine de ihracatının çoğunun Asya'ya yönelik olduğu biliniyor.
Kaynak:
