TRABLUS (AA) - AYDOĞAN KALABALIK - Libya'da 24 Aralık'ta gerçekleştirilmesi planlanan başkanlık seçimleri için toplam 98 kişi adaylık başvurusunda bulunurken, Yüksek Seçim Komisyonu 25 adayın başvurusunu "çifte vatandaşlık" ve haklarındaki "nihai yargı kararı" gibi nedenlerle reddetti.
Yüksek Seçim Komisyonunun adaylık başvurusunu reddettiği isimler arasında devrik lider Muammer Kaddafi'nin oğlu Seyfülislam da yer aldı. Ret gerekçesi olarak Seyfülislam Kaddafi'nin hakkında "nihai yargı kararı olması ve söz konusu kararın kaldırıldığına dair bir belge ibraz edememesi" gösterildi.
Öte yandan “savaş suçu işlediği” için ABD'de hakkında dava açılan ülkenin doğusundaki gayrimeşru silahlı milislerin lideri Halife Hafter'in adaylığı kabul edildi.
Adaylığı reddedilen diğer önemli isim Ali Zeydan. Kaddafi yönetiminin devrilmesinin ardından 2012-2014 yıllarında Başbakanlık görevinde bulunan Zeydan, halen Nida el-Kardabiye Partisinin başkanlığını yürütüyor.
Siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler uzmanı olan Zeydan, 1980'de Kaddafi rejimine karşı ülke dışında oluşturulan "Libya'nın Kurtuluşu İçin Ulusal Cephe" saflarında yer almıştı. Zeydan, Libya'da 17 Şubat 2011 Devrimi'ni temsil eden önemli isimlerden biri olarak biliniyor.
Yüksek Seçim Komisyonu, Kaddafi ve Zeydan'ın adaylıklarını reddederek iki taraftan da birer önemli ismi yarış dışına itmiş oldu.
Libya'da 24 Aralık'ta düzenlenmesi planlanan başkanlık seçiminde ilk turda hiçbir aday yüzde 50'nin üzerinde oy alamazsa ikinci tur gerçekleştirilecek. Başkanlık seçiminin öne çıkan adayları şöyle:
- Abdulhamid Dibeybe
Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, başkanlık seçiminde adaylığı kabul edilen isimler arasında yer alıyor.
Dibeybe, 1959'da Türk asıllı Libyalıların da yaşadığı, başkent Trablus'un 200 kilometre doğusunda yer alan Misrata'da doğdu.
Evli ve 6 çocuk babası olan Dibeybe, 2006'dan Şubat 2021'e kadar Libya'nın en büyük inşaat firması olarak bilinen Libya Yatırım ve Geliştirme Holdinginin (LIDCO) başkanlığını yürüttü.
Dibeybe ayrıca ülkenin iki önemli futbol kulübünden biri olan İttihad'ın da başkanlığını yaptı. Kanada'nın Toronto Üniversitesinden yüksek lisans derecesi bulunan Dibeybe, Muammer Kaddafi'yle de yakın ilişkilere sahipti.
Libya'da şubat ayından bu yana Başbakanlık görevini yürüten Dibeybe, özellikle Trablus'ta 2011'den sonra ortaya çıkan çarpık yapıları yıkarak, yerlerine çocuklar için oyun alanları ve parklar yaptı. Dibeybe, yeni evlenecek çiftlere de kişi başına 20'şer bin dinar (yaklaşık 4 bin dolar) karşılıksız evlilik yardımında bulundu.
Akile Salih tarafından yürütülen Tobruk kentindeki Libya Temsilciler Meclisinin, 21 Eylül'de UBH'den güvenoyunu geri çektiğini duyurmasının ardından Libyalılar hükümete sahip çıktı ve Dibeybe'nin halk desteği arttı. Şu anda en güçlü başkan adayı olarak değerlendiriliyor. İkinci tura kalmasına kesin gözüyle bakılıyor.
- Halife Hafter
Libya'nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter, 1943'te Bingazi'nin güneyindeki Ecdebiye kasabasında dünyaya geldi. Sovyetler Birliği'nde topçu ihtisas eğitimi aldı.
Hafter, 1969'da Kral İdris yönetiminin devrilmesi için Albay Muammer Kaddafi'nin darbesine destek verdi. Darbe başarılı olunca Kaddafi yönetiminde ordu içinde hızla yükselerek Genelkurmay Başkanı oldu. 1987'de yaklaşık 700 askeriyle Çad ordusu tarafından esir alındı. 1990'da ABD'ye iltica eden Hafter, 1999'da Kaddafi'ye karşı darbe girişiminde bulundu. Başarısız olmasının ardından tekrar ABD'ye döndü.
Hafter, 2011'de Kaddafi'nin ölümünden hemen sonra Libya'daki geçici yönetime girmek üzere Bingazi'ye geldi. Hükümet lideri Abdulfettah Yunus'un suikast sonucu ölmesinin ardından ülkeyi terk etti. Hafter, 2014'te yeniden sahneye çıktı ve bir kez daha darbe girişiminde bulundu.
Başarılı olamayınca Tobruk'ta sözde hükümetini ve meclisini kurarak Trablus'taki BM tarafından tanınmış Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne karşı savaşmaya başladı. Çevresindeki aşiretlerden topladığı 60 bin kadar askerle Fizan bölgesini ele geçirdi. Milislerine 4 Nisan 2019'da başkent Trablus'a saldırı emri verdi. Hafter milisleri aylarca Trablus'un güney bölgelerine roketli saldırı düzenledi. Saldırıda yüzlerce sivil hayatını kaybetti. Halife Hafter, halen ülkenin doğusunu kontrolü altında tutuyor.
Hafter hakkında ABD'nin Virginia vilayetinde 30 Eylül 2020'de “işkence, insan kaçırma ve keyfi infaz gibi savaş suçlarından” dava açıldı. Ayrıca Libya Askeri Savcılığı, Hafter hakkında yakalama kararı çıkardı. Ayrıca Terhune kentinde bulunan toplu mezarlardan da Hafter'e bağlı milisler sorumlu tutuluyor. Kontrol altında tuttuğu bölgelerde diğer aday Akile Salih'i geçebileceği öngörülüyor.
- Fethi Başağa
Fethi Başağa, 1962'de Misrata'da doğdu. 1984 yılında Misrata Havacılık Okulu'ndan mezun oldu. On yılını savaş uçağı konusunda uzmanlaşmış bir eğitmen pilot olarak geçirdi. 1993 yılında Libya Hava Kuvvetleri'nden ayrılarak siyasete atıldı.
Başağa, 2014'te Misrata'dan Temsilciler Meclisine seçildi. 2018-2021 yıllarında Fayiz es-Serrac'ın başbakanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükümeti'nde (UMH) İçişleri Bakanlığı görevini yürüttü. Türk asıllı olan Başağa, UMH'de Serrac'tan sonraki en güçlü isim olarak biliniyordu.
- Akile Salih
Libya'nın doğusundaki Kubbe yerleşiminde 1944'te doğan Akile Salih, 1970 yılında Bingazi Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Kaddafi döneminde savcılık ve İstinaf Mahkemesinde Hukuki Teftiş İdaresinin şefliğini yaptı.
Kaddafi'nin devrildiği 2011 yılından sonra aktif siyasete atılan Salih, Libya'da 2014'te düzenlenen seçimlerde milletvekili seçildi.
Hafter'in darbe girişiminin ardından yaşanan süreçte Tobruk'a giderek burada Temsilciler Meclisinin kurulmasına ön ayak oldu. Halen Temsilciler Meclisi Başkanlığını yapan Salih, Libya'nın batısındaki taraflarca “müzakere edilebilir bir aktör” olarak tanımlanıyor.
- İbrahim ed-Debbaşi
İbrahim ed-Debbaşi, 1950'de Libya'nın batısındaki Sabrata şehrinde doğdu. Kaddafi döneminde Libya'nın Birleşmiş Milletler (BM) delegesi olan Debbaşi, Mart 2009'da BM Güvenlik Konseyine başkanlık etti.
Debbaşi, Libya'da Kaddafi rejiminin sona erdiği 17 Şubat Devrimi'nin destekçilerinden biridi. 2011 yılındaki olaylar esnasında sivillerin korunması ve uluslararası toplumun Kaddafi rejimini devirmeye yönelik müdahalesinde önemli roller oynadı.
- Beşir Salih
Muammer Kaddafi'nin ofis müdürlüğünü yapan Beşir Salih, Cezayir ve Tanzanya büyükelçiliği görevlerinde bulundu. Kendi ifadesine göre, 1998'de Kaddafi ile Afrika Birleşik Devletleri projesinde çalışmak üzere elçilik görevini bırakarak Libya'ya döndü.
Bir zamanlar “Kaddafi'nin sağ kolu” olarak nitelendirilen Salih, Libya'nın Afrika'daki yatırım portföyünün başkanlığı görevini de yürüttü.
- Osman Abdulcelil
Osman Abdulcelil, 1967'de Batı Dağları olarak isimlendirilen bölgedeki Zintan şehrinde dünyaya geldi. Fayiz es-Serrac başbakanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükümeti'nde Eğitim Bakanlığı görevinde bulundu.
Genetik ve genetik mühendisliği alanında doktora yapan Abdulcelil, Libya'nın farklı üniversitelerinde dersler vermektedir.
- İtiraz süresinin bitiminin ardından liste kesinleşecek
Libya'da başkanlık seçimleri için adaylığı prensipte kabul edilen 73 kişi hakkındaki olası itirazlar 48 saat içinde değerlendirilecek.
Adaylığa mani bir durum görülmediği takdirde söz konusu liste kesinleşecek.
Kaynak:
