İSTANBUL (AA) - AİŞE HÜMEYRA BULOVALI - Son filmi "Suçlu"yu 1989'da tamamladığında 136 filmle, Türk sinemasının en çok film çeken üçüncü ismi olan yapımcı, yönetmen ve senarist Osman Fahir Seden'in vefatının üzerinden 23 yıl geçti.
"Kanlarıyla Ödediler" filmiyle 1955'te yönetmenliğe adım atan, Seden, Türkiye'nin ilk özel film şirketi Kemal Film'i, kardeşi Şakir Seden ile kuran Kemal Seden'in oğlu olarak 22 Mart 1924'te İstanbul'da dünyaya geldi.
Alman Lisesi'nde eğitim gören Seden, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Usta sinemacı, Babasının izinden giden Seden, lise yıllarında, ithal filmlerin dublajları için çeviriler yaparak sinemaya adım attı.
Osman Seden, 1949'un sonunda İngiltere ve ABD'deki yapım şirketleriyle film alımı üzerine yaptığı görüşmelerin sonrasında, kendi filmlerini yapmaya karar verdi.
- İlk kez "Kanlarıyla Ödediler" filmiyle yönetmen koltuğuna oturdu
Kütüphanelerden belgeler toplayarak ve çevresindeki Rumlardan birinci elden hikayeler dinleyerek ilk senaryosu "İstanbul Kan Ağlarken"i 1951'de kaleme alan Seden, Kani Kıpçak'ın yönettiği filmin yapımcılığını da üstlendi.
Seden, 1952'de yönetmen koltuğuna Ömer Lütfi Akad'ın oturduğu "Kanun Namına" filminin senaryosunu yazdı, yapımcılığını üstlendi.
Yönetmenliğini yaptığı ilk filmi "Kanlarıyla Ödediler"i 1955'te çeken Seden, Türk sinemasının önemli yönetmenleri arasına girmesini sağlayan, başrollerinde Eşref Kolçak ve Sadri Alışık'ın rol aldığı "Düşman Yolları Kesti" filmini 1959'da izleyiciyle buluşturdu.
Osman Seden'in, 1957'de Zeki Müren ile yaptığı ilk şarkıcı filmi "Berduş"ta, yan karakterlerden birini canlandıran Feridun Karakaya, bu rolün kazandığı başarının ardından aynı karakteri canlandırdığı "Cilalı İbo" filmlerine başladı. Bir artist yarışmasında geçen ve Yeşilçam'dan gözlemler barındıran "Cilalı İbo Yıldızlar Arasında" adlı serinin ilk filmi, 1958'de Seden yönetmenliğinde vizyona girdi.
- Türk sinemasında star sistemini başlattı
Türk sinemasında "star sistemi"ni başlatan Seden, 1960'lı yıllarda Ayhan Işık, Belgin Doruk, İzzet Günay, Türkan Şoray, Fatma Girik, Ediz Hun, Feridun Karakaya, Sadri Alışık ve Zeki Müren'in de aralarında olduğu çok sayıda ünlü ismi, Kemal Film bünyesine kazandırdı.
Pek çok salon filmi, duygu yüklü melodram, casusluk öyküsü, şarkıcı filmi, arabesk film ve halk güldürüsüne imza atan Osman Seden, 1960'lı yıllara kadar dram ve macera filmleri çekti. 1962'den itibaren de güldürü ve polisiye müzikal filmlere yöneldi.
Reşat Nuri Güntekin'in 1922'de yayımladığı "Çalıkuşu" romanından Seden'in 1966'da sinemaya uyarladığı siyah beyaz film, büyük ilgi gördü. Filmde Türkan Şoray ve Kartal Tibet'in yanı sıra Parla Şenol, Kadir Savun ve Zeynep Değirmencioğlu rol aldı.
Seden, 1986'da TRT'de yayımlanmak üzere "Çalıkuşu"yu diziye uyarladı. Başrollerini Aydan Şener, Kenan Kalav ve Sadri Alışık'ın paylaştığı dizi, 7 bölüm olarak yayımlandı.
- Dini filmler de çekti
Seden'in ilk senaryosu "Kanun Namına" filminin sonunda hapse giren Nazım Usta'nın hapisten çıktığında karşılaştığı dünyayı anlatan "20 Yıl Sonra" (1972), Yeşilçam'da nadir rastlanan bir devam filmi fikri oldu.
Kariyerinin ilk dini filmlerini de 1973'te çeken Seden, bir kadın evliyanın hayatını anlattığı "Rabia" ve "Hazreti Ömer'in Adaleti" filmleriyle aynı yıl, Kadir İnanır ve Gülşen Bubikoğlu ile macera ve komedi türündeki "Yaban" filmini beyaz perdeye aktardı.
Usta sinemacı, 1970'lerin ortalarından itibaren jeneriklerinde Osman Seden ismine en çok aşina olunan yapımlardan "Şaban" ile arabesk türü ile Zeki Alasya ve Metin Akpınar filmleri üretti.
Seden, 1978'de Kemal Sunal'ın ün kazandığı "İnek Şaban" ve "Yüz Numaralı Adam", 1979'da "Dokunmayın Şabanıma" ve "Bekçiler Kralı", Orhan Gencebay ile "Batsın Bu Dünya" (1975), "Bıktım Her Gün Ölmekten" (1976) ve "Hatasız Kul Olmaz" (1977), Ferdi Tayfur ile "İnsan Sevince" (1979), "Durdurun Dünyayı" (1980) ve "Sen de mi Leyla" (1982), Ümit Besen ile de "Islak Mendil" (1982) filmlerine imza attı.
Kemal Film'in ekonomik nedenlerle kapandığı 1972'ye kadar, birçoğunun senaryosuna da imza attığı 30'un üzerinde filmi yöneten usta isim, bu tarihten sonra senaryo yazarı ve yönetmen olarak sinemada varlığını sürdürdü. Son yıllarında TRT'nin yanı sıra özel televizyonlar için dizi filmler çekti.
- 130'un üzerinde filme imza attı
Yaşamı boyunca 130'un üzerinde film yöneten ve birçok prestijli ödül kazanan Seden, 1991'de Kültür Bakanlığı tarafından "Devlet Sanatçıs" unvanına layık görüldü.
Seden, ayrıca "Delicesine", "Devlerin Aşkı", "Fırat", "Vatandaş Rıza", "İnsan Sevince", "Hülyam", "Nefret" ve "Karanfilli Naciye" filmlerinde rol aldı.
Filmlerinde politik görüşlerini açık etmemesiyle tanınan usta sinemacı, öykülerinde toplumun genel değer yargılarına, ahlaki yapısına ters düşmeyecek, hitap ettiği izleyici kitlesinin hislerine tercüman olabilecek izlekleri takip etti.
Sinema tarihçisi Giovanni Scognamillo'nun "Yeşilçam'ın en büyük sinema profesyoneli" diye adlandırdığı usta sanatçı, ardında birçok unutulmaz eser bırakarak, yakalandığı kansere yenik düştü ve 1 Eylül 1998'de İstanbul'da vefat etti.
Yazar Agah Özgüç, usta yönetmen hakkında şu değerlendirmeyi yapmıştı:
"Yönettiği filmlerin yanı sıra senaryosunu yazdığı, yapımcılık görevini üstlendiği pek çok film ve kariyerinin son yıllarında yöneldiği televizyon dizileri de düşünüldüğünde, Seden'in üretiminin Yeşilçam'ı besleyen en dolgun pınarlardan olduğu söylenebilir. Elbette nicelikle sınırlı olmayan bu katkı, ancak Seden'in sinemanın en önemli kültürel iletişim haline gelmeye başladığı 1950'lerin sonundan itibaren verdiği emeğin niteliğiyle anlaşılabilir."
Seden'in yönetmenliğini üstlendiği yapımlardan bazıları şöyle:
"Kanlarıyla Ödediler", "Sönen Yıldız", "İntikam Alevi", "Berduş", "Bir Avuç Toprak", "Gurbet", "Cilalı İbo Yıldızlar Arasında", "Düşman Yolları Kesti", "Kırık Plak", "Namus Uğruna", "Ayşecik Yavru Melek", "Cilalı İbo Rüyalar Aleminde", "Çalıkuşu", "Merhamet", "Hicran Yarası", "İngiliz Kemal'in Oğlu", "Osmanlı Kartalı, "Mazi Kalbimde Yaradır", "Hazreti Ömer'in Adaleti", "Batsın Bu Dünya", "Nereye Bakıyor Bu Adamlar", "Hatasız Kul Olmaz", "Yüz Numaralı Adam", "İnek Şaban", "Bekçiler Kralı", "Dokunmayın Şabanıma", "Mirasyediler", "Zehra Ana"
Kaynak:
