İSTANBUL (AA) - İran'ın önde gelen muhafazakar din adamlarından Ayetullah Muhammed Taki Misbah Yezdi, 85 yaşında hayatını kaybetti.
İranlı Öğrenciler Haber Ajansı'na (ISNA) göre, İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Başkanı Yezdi, 6 günden bu yana tedavi gördüğü başkent Tahran'daki bir hastanede 85 yaşında vefat etti.
- Ayetullah Muhammed Taki Misbah Yezdi kimdir?
31 Ocak 1935'te Yezd kentinde dünyaya gelen Yezdi, ilk İslami bilimler eğitimini doğduğu kent Yezd'de aldı. Sonra Irak'ın Necef kentine giden Yezdi, maddi zorluklar nedeniyle bu kentte eğitimine devam edemeyince 1 yıl sonra İran'ın Kum kentine geçti. Burada 1959'dan 1967'e kadar İran Devrim Lideri Ayetullah Humeyni'nin derslerine katıldı. Aynı dönemde Allame Tabatabai'den tefsir, İbn-i Sina'nın Şifa ve Molla Sadra'nın Esfar kitaplarını okudu.
Kurucuları Seyyid Muhammed Hüseyni Beheşti, Ali Meşkini, Mehdi Hairi Tahrani ve Hüseyin Hakani olan Hakani Medresesi'nde felsefe ve Kur'an ilimleri alanında dersler verdi.
1979 İran Devrimi öncesi Yezdi, özellikle üniversiteli gençler üzerinde etkili olan Dr. Ali Şeriati'nin düşüncelerine aşırı karşıtlık sergiledi. Bu tavrı, onun, Beheşti tarafından Hakani Medresesi'nden uzaklaştırılmasına neden oldu.
Bu sefer Yezdi, aralarında Ayetullah Fadlullah Mahallati ve Hüseyin Nuri Hemadani'nin de bulunduğu bir grup aşırı muhafazakar din adamıyla, Dr. Şeriati ve materyalist düşüncelere karşı mücadele etmek için 1964 yılında Rah-i Hak (Hak Yol) Enstitüsü'nü kurdu.
1979 Devrim'i sonrası Yezdi, siyasi faaliyetler yerine talebe yetiştirme çalışmalarına ağırlık verdi. Humeyni döneminde siyasi gruplar arasında politik çatışmalar sürerken o, günümüz İran'ında aktif olan din adamlarının bir çoğunu yetişeceği medreselerde dersler verdi. Onun rahleyi tedrisatından geçen bir çok talebe günümüzde, ülkenin Devrim Muhafızları Ordusu, istihbarat ve yargı organları gibi bir çok önemli alanda üst düzey yönetici oldu.
Kültür Devrimi Yüksek Konseyi üyeliği görevinde olduğu yıllarda milli eğitim bakanlığı okul kitaplarının hazırlanmasında etkin rol oynadı. 1990-2016 yılları arası 2 dönem Uzmanlar Meclisi milletvekilliği görevinde bulundu. Kum İlmi Medreseler Müderrisleri Birliği ve Ehl-i Beyt Dünya Topluluğu üyeleri arasında yer aldı.
Humeyni'den sonra ülke liderliği koltuğuna oturan Ali Hamaney'le daha yakın ilişkiler kuran Yezdi, Hamaney tarafından 1991 yılında İmam Humeyni Eğitim ve Araştırma Enstitüsü'nün başına getirildi.
Ülkedeki reformistlerin lideri Muhammed Hatemi'nin 1997'de cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanmasının ardından Yezdi, devrim öncesi yürüttüğü Dr. Şeriati karşıtlığını bu sefer reformistlere yöneltti.
Yezdi'nin muhalifleri, onu, Mehdeviyet teorisi nedeniyle, devrim öncesi siyasi ve politik işlere karışmanın dine aykırı olduğunu savunan ve bu nedenle Humeyni karşısında Şah'ı destekledikleri öne sürülen Hüccetiye ekolüne mensup olmakla suçladı.
Hamaney tarafından "Zamanın Mutahhari'si" olarak nitelendirilen Yezdi, reformistleri destekleyen eski cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani'yi de karşısına almaktan geri durmadı.
Ayetullah Yezdi, "İslam devleti liderinin hata yapmaktan uzak ve ona kayıtsız şartsız itaat edilmesi gerektiğini" ifade eden "Velayet-i Fakih-i Mutlaka" teorisinin sahibidir. Bu düşünceye göre, Velayet-i Fakih makamında bulunan kişi, meşruiyetini halktan almak zorunda değildir. Halkın iradesinin neredeyse yok sayıldığı teoriye göre siyasal seçimlerde halkın oyları ancak Veliy-i fakihin onayıyla meşruiyet kazanır.
Yezdi, 2005 yılı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mahmud Ahmedinejad'ı destekledi. 2009 seçimlerinde de "İlahi lütuf" olarak kabul ettiği Ahmedinejad'ı desteklemekten geri durmazken seçimlere hile karıştığını savunan cumhurbaşkanlığı adayı Mir Hüseyin Musevi ve taraftarlarını ağır bir şekilde eleştirmekten kaçınmadı.
Ahmedinejad'ın 2'inci cumhurbaşkanlığı döneminde, ülke lideri Hamaney'le İstihbarat bakanının kim olacağına dair ihtilafa düşmesi üzerine Ayetullah Misbah Yezdi, Ahmedinejad'ı "Yoldan Çıkanlar Akımı" (Ceryani İnhirafi) olarak niteleyerek Ahmedinejad'a olan desteğine son verdi.
Bu arada aşırı radikallerin bir araya geldiği Payidar Cephesi hareketinin de manevi önderliğini yürüttü.
Reformistlerin desteklediği Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye de en sert eleştirileri yönelten Yezdi ve Payidar Cephesi oldu. 5+1 ülkeleriyle yapılan nükleer anlaşmaya en sert tepkiyi göstermesi nedeniyle Cephe üyeleri Ruhani yanlıları tarafından "Endişeliler" olarak isimlendirildi.
Ülkedeki muhafazakar kesimin önde gelen din adamlarından Yezdi'nin son dönemlerde siyasi arenadaki etkisini kaybettiği ve politik konulardan uzak durduğu belirtiliyor.
Kaynak:
