İSTANBUL (AA) - MUSTAFA DALA - Birçok Arap ülkesine birincil ticari ortak olarak kendini kabul ettiren Çin, Mağrib bölgesinde de aynı hedefi gerçekleştirmek için çalışıyor.
Cezayir, Fas, Tunus, Moritanya ve Libya'dan oluşan Mağrib ülkeleri konusunda Çin ile Avrupa Birliği (AB) devletleri arasında halihazırda bir mücadele ve rekabet hali yaşanıyor. Libya, Moritanya ve Cezayir Çin'in birincil ticari ortağı iken, Fas ve Tunus için ise ilk sırada AB ülkeleri yer alıyor.
İlki 2004 yılında gerçekleştirilen Çin-Arap Ülkeleri İşbirliği Forumu ile 2006 yılında başlayan Çin-Afrika İşbirliği Forumu bu alanda sarf edilen çabalar kapsamında önemli bir yer tutuyor.
- Çin; Cezayir, Moritanya ve Libya için ilk sırada
Cezayir'de Fransa, ABD, İspanya ve İtalya'yla ticari alanda bir mücadele içine giren Çin, 2013 yılında bu rekabeti kendi lehine sonuçlandırarak, Cezayir'le karşılıklı ticaret hacmini 8 milyar dolara çıkardı.
Moritanya'nın da birincil ticari ortağı olan Çin, demir cevheri ve balık başta olmak üzere bu ülkenin gerçekleştirdiği ihracatın yaklaşık yarısını almış durumda.
Pekin yönetimi, siyasi ve güvenlik olarak zor durumda bulunan Libya için de ihracat ve ithalat konusunda ilk sırada yer alıyor.
- Stratejik ortaklık anlaşmaları ve Kuşak-Yol Projesi
Mağrib bölgesinde siyasi ve ekonomik varlığını güçlendirmek isteyen Çin, Kuşak-Yol Projesi üzerinden ve stratejik ortaklık anlaşmaları yaparak hedefine ulaşmaya çalışıyor.
Bu kapsamda 2014 yılında Cezayir'le imzalanan "Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşması'nın", Mağrib bölgesi, Akdeniz havzası ve Afrika kıyılarındaki ticaret ve yatırımları ile askeri ve güvenlik alanlarındaki iş birliğini genişletmesi için Çin'e imkan sağladığı belirtiliyor.
Fas ile 2016 yılında "stratejik ortaklık" anlaşması imzalayan Pekin yönetiminin, Moritanya, Tunus ve Libya ile imzalamak istediği benzer anlaşmalar şu an için ertelenmiş durumda.
Çin ile güçlü ilişkileri bulunan Moritanya ise diğer taraftan gaz alanında yatırımları olan ABD'yi ve güvenlik, siyaset, kalkınma alanlarında ortaklık ilişkisi kurduğu Fransa'yı kızdırmak istemiyor.
Öte yandan Libya'da sancılı bir durum olması ve istikrarlı bir hükümetin bulunmayışı gibi faktörler, Pekin yönetiminin bu ülkeyle stratejik ortaklığını ileri seviyeye taşıması önünde engel oluşturuyor.
Çin, Tunus'ta ise son 20 yılda dış ticaret hacminin iki katına çıkmasına rağmen hala istikrarsız siyasi durumu yakından gözlemliyor.
Pekin yönetimi, herhangi bir ülke ile kapsamlı stratejik ortaklık anlaşması imzalamak için "siyasi güven, yoğun ekonomik bağlar, kültürel alışveriş ve diğer sektörlerde iyi ilişkiler" olmasını şart koşuyor.
Çin'den Afrika'ya bir deniz yolu oluşturulması ve bu deniz yolunun devamında kıta içerisinde dağılacak bir demir yolu planlamasını öngören Kuşak-Yol Projesi'ne ilişkin de Fas ile Çin arasında 2017 yılında bir anlaşma imzalandı.
Daha sonra Cezayir, Tunus ve Libya'nın da katıldığı bu projeye, Moritanya eski devlet başkanı Muhammed Vild Abdulaziz 2017 yılında desteğini ilan etti ancak konuyla ilgili hala bir anlaşma imzalanmadı.
- Çin silahı, Mağrib pazarında
Silah pazarı konusunda ABD ve Rusya'nın kontrolünde bulunan Mağrib ülkelerinde, az da olsa Çin silahı da alınıyor.
Bölgede en fazla Çin silahı ithal eden ülke olan Cezayir, özellikle Çin üretimi İHA'lar ve elektronik harp sistemleri tedarik ediyor.
Batı kaynaklı silahlar tedarik eden Fas da son yıllarda Çin silahlarına yönelen ülkelerden.
Çin, Sahel bölgesinde terörle mücadele amacıyla kurulan G5 Sahel Gücü'ne de mali ve askeri teçhizat desteği verdi.
Pekin yönetimi 2015 yılında da Tunus'a makineli tüfek, mühimmat, kurşun geçirmez yelek ve kask gibi askeri teçhizat sağladı.
Moritanya'nın başkenti Novakşot'un güneyinde Atlantik Okyanusu üzerinde yaklaşık 300 milyon dolarlık "Dostluk Limanı" inşa eden Çin, halihazırda Cezayir'de, Akdeniz'e bakan ve Afrika'nın en büyüğü olması beklenen Hamdaniyye Limanı'nı inşa etmeye hazırlanıyor.
Pekin yönetimi Fas'ta da bölgesel lojistik merkezler inşa etme hazırlığı içinde bulunuyor.
Çin'in Akdeniz ve Atlantik Okyanusu limanları üzerinden gerçekleştirmeye çalıştığı bu yayılım, dünyanın çeşitli denizlerinde büyük ticaretini güvence altına almasına olanak sağlıyor.
Tunus ile Çin arasındaki ticari ilişkiler de son 18 yılda büyük gelişme gösterdi. 2004 yılında Tunus'un ilk 10 ticari ortak listesinde yer almayan Çin, halihazırda Fransa ve İtalya'dan sonra üçüncü sıraya yerleşti.
Tüm gelişmeler değerlendirildiğinde, Mağrib bölgesinde devam eden ticari büyüme ve altyapı yatırımları da göz önüne alındığında Çin'in, önümüzdeki birkaç yıl içinde Fas ve Tunus dahil olmak üzere bölge ülkeleri için birincil ticaret ortağı olacağı değerlendiriliyor.
Kaynak:
